శ్రీ గీతా మాహాత్మ్యము

ధరోవాచ :

భగవన్ పరమేశాన భక్తి రవ్యభిచారిణీ I
ప్రారబ్ధం భుజ్యమానస్య కథం భవతి హే ప్రభో II

భూదేవి వాక్యము:

ఓ భగవాన్ ! పరాత్పరా ! ఐహిక జీవనమున ప్రారబ్ధ కర్మలో మునిగియున్న మానవుని యందు అచంచల భక్తి యెట్లు ఉదయించగలదు ? ప్రభూ ! 1

శ్రీ విష్ణు రువాచ:

ప్రారబ్ధం భుజ్యమానో2పి గీతా భ్యాసరత స్సదా I
స ముక్తస్స సుఖీ లోకే కర్మణా నోపలిప్యతే. II

శ్రీ విష్ణువు వాక్యము:

ప్రాపంచిక కార్యములలో పాల్గొనుచున్నను , నియమబద్ధముగ గీతాధ్యయనము చేయువాఁడు ముక్తు డగును . అతఁడు ప్రపంచమున నానంద మనుభవించును . కర్మలతనిని బంధింప నేరవు . 2

మహాపాపాది పాపాని గీతాధ్యానం కరోతి చేత్ I
క్వచిత్స్పర్శం న కుర్వన్తి నలినీదల మమ్బువత్ II

తామరాకును నీ రెట్లు స్పృశింప జాలదో గీతాధ్యానరతుని మహా పాపములు కూడ అంటనేరవు . 3

గీతాయాః పుస్తకం యత్రయత్ర పాఠః ప్రవర్త తే I
తత్ర సర్వాణి తీర్థాని ప్రయాగాదీని తత్రవై II

గీతాగ్రంథము ఎచ్చట నుండునో , ఎచ్చట దాని పఠనము జరుగునో అచ్చట ప్రయాగాది సర్వపుణ్య తీర్థములును ఉండును. 4

సర్వే దేవాశ్చ ఋషయో యోగినః పన్నగాశ్చ యే
గోపాల గోపికా వాపి నారదోద్ధవ పార్షదైః
సహాయో జాయతే శీఘ్రం యత్ర గీతా ప్రవర్తతే II

ఎచ్చట గీతాపారాయణ జరుగుచుండునో , అచట సర్వ దేవతలు , ఋషులు , యోగులు , నాగులు , గోపాలురు , గోపికలు , భగవంతుని సాంగత్యములో ఉండు నారదుఁడు , ఉద్ధవాదులు వచ్చి శీఘ్రముగ సహాయ మొనర్తురు . 5

యత్ర గీతావిచారశ్చ పఠనం పాఠనం శ్రుతమ్ I
తత్రాహం నిశ్చితం పృథ్వి నివసామి సదై వహి II

ఓ భూ దేవీ ! ఎచ్చట గీతా విచారణ , ఫఠనము , శ్రవణము , బోధ , ధ్యానము జరుగుచుండునో అచ్చట నే నెల్లప్పుడును తప్పక నివసించు చుందును. 6

గీతాశ్రయో2 హం తిష్ఠామి గీతామే చోత్తమంగృహమ్ I
గీతాజ్ఞాన ముపాశ్రిత్య త్రీన్లోకాన్పాలయామ్యహమ్ II

నేను గీతయందు వసింతును . గీత నా అత్యుత్తమ నివాసమందిరము . గీతాజ్ఞానము నాధారముగ చేసికొనియే ముల్లోకములను నేను పాలించుచున్నాను.7

గీతా మే పరమా విద్యా బ్రహ్మరూపా న సంశయః I
అర్ధమాత్రాక్షరా నిత్యా స్వానిర్వాచ్య పదాత్మికా II


గీత నాయొక్క పరమవిద్య . అది బ్రహ్మ స్వరూపము . ఇందు సంశయము లేదు . అది శాశ్వతము . ప్రణవము యొక్క నాల్గవపాదమగు అర్థమాత్రా స్వరూపము , నాశన రహితమును అనిర్వచనీయమును అయియున్నది. 8


చిదానన్దేన కృష్ణేన ప్రోక్తేన స్వముఖతో2ర్జునమ్ I

వేదత్రయీ పరానన్దా తత్వార్థ జ్ఞాన మంజసా II


గీతను సర్వజ్ఞ్డుడు సచ్చిదానంద మూర్తి యునగు శ్రీ కృష్ణపరమాత్మ స్వయముగ తన నోటితో ముఖాముఖి అర్జునునకు చెప్పెను. అది మూడు వేదముల సారము , దాని నాశ్రయించువారి కది పరమార్థ జ్ఞానము నందజేయును . అది పరమానంద స్వరూపమై విలసిల్లును ,9


యో2ష్టాదశ జపే న్నిత్యం నరో నిశ్చలమానసఃI
జ్ఞానసిద్ధిం స లభతే తతో యాతి పరం పదమ్ II


నిర్మలము, నిశ్చలమునగు మనస్సుతో అనుదినము గీత పదునెనిమిది అధ్యాయములు పారాయణ చేయువాడు జ్ఞాన సిద్ధి నొంది అత్యుత్తమ స్థితిని ( మోక్షమును ) పొందును .10


పాఠే2 సమర్థః సంపూర్ణే తతో2ర్థం పాఠ మాచరేత్ I
తదా గోదానజం పుణ్యం లభతే నాత్ర సంశయః II


పూర్తి పారాయణము సంభవము కాని యెడల , సగభాగమైనను చదివిన యెడల గోదానము వలన కలుగు పుణ్యము లభించును . ఇందెట్టి సంశయమును లేదు .11


త్రిభాగం పఠమానస్తు గఙ్గా స్నానఫలం లభేత్ I

ఛడంశం జపమానస్తు సోమయాగఫలం లభేత్ II



నిత్యము గీతలో మూడవ భాగము పారాయణ చేయువానికి పవిత్ర గంగా స్నానము వలన కలుగు పుణ్యమును , ఆరవవంతు పఠించువానికి సోమయాగ ఫలమును ప్రాప్తించును .12

ఏకాధ్యాయం తు యో నిత్యం పఠతే భక్తి సంయుతః I

రుద్రలోక మవాప్నోతి గణో భూత్వా వసేచ్చిరమ్ II


ఎవడు గీతలో ఒక అధ్యాయము నిశ్చల భక్తితో నిత్యము పారాయణ చేయునో , అతడు రుద్రలోకమును పొంది రుద్రగణములలో నొకడుగ పెక్కు సంవత్సరము లచట నివసించును .13

అధ్యాయం శ్లోకపాదం వా నిత్యం యః పఠతే నరః I

స యాతి నరతాం యావన్మన్వంతరం వసున్ధరే II


ఓ భూదేవీ ! ఒక అధ్యాయము కాని , ఒక శ్లోక పాదముకాని అనుదినము పారాయణ చేయువాడు మన్వంతరము వరకు మానవ జన్మనే పొందును . ( మన్వంతర మనగా 71 మహాయుగములు లేక 30,84,48,000 సంవత్సరములు ).

గీతాయాః శ్లోక దశకం సప్త పఞ్చ చతుష్టయమ్ I

ద్వౌత్రీ నేకం తదర్ధం వా శ్లోకానాం యః పఠేన్నరః II


చన్ద్రలోక మవాప్నోతి వర్షాణా మయుతం ధ్రువమ్ I

గీతాపాఠసమాయుక్తో మృతో మానుషతాంవ్రజేత్ II



ప్రతిదినము ఏ మనుజుడు పది , ఏడు , ఐదు , నాలుగు , మూడు , రెండు శ్లోకములు ,  ఒకటి లేదా సగము శ్లోకము పఠించినను చంద్ర లోకమును పొంది అచట పదివేల సంవత్సరములు నివసించును . గీతను ప్రతి దినము పఠించు నభ్యాసములో నున్నవాఁడు చనిపోయిన పిదప మరుజన్మలో మానవుడై పుట్టును . 15,16

గీతాభ్యాసం పునః కృత్వా లభతే ముక్తి ము త్తమామ్ I

గీతే త్యుచ్చారసంయుక్తో మ్రియమాణో గతిం లభేత్ II


ఇట్లాతఁడు మానవుడై జన్మించి గీతను మఱల మఱల పారాయణ చేయుచు ఉత్తమ మగు మోక్షము నొందును . " గీతా గీతా " అని మరణ కాలమున ఉచ్చరించువాఁడు సద్గతిని పొందును . 17


గీతార్థ శ్రవణాసక్తో మహాపాపయుతో2పివా I

వైకుణ్ఠం సమవాప్నోతి విష్ణునా సహ మోదతే II


మహాపాపాత్ముడైనను గీతార్థమును విను నాసక్తి గలవాఁడు విష్ణు లోకమునకుఁ బోయి , విష్ణుదేవునితో నానందము ననుభవించు చుండును . 18


గీతార్థం ధ్యాయతే నిత్యం కృత్వా కర్మాణిభూరిశః I

జీవన్ముక్తః స విజ్ఞేయో దేహాన్తే పరమం పదం II


గీతార్థమును నిత్యమును చింతన చేయువాడు ఎన్ని కర్మల నాచరించినను , దేహాంతరమున పరమ ధామము నొందును . మఱియు అతఁడు జీవించి యుండగనే జీవన్ముక్తుడని చెప్పబడును .19

మల నిర్మోచనం పుంసాం జలస్నానం దినే దినే I

సకృద్గీతామ్భసి స్నానం సంసార మల మోచనమ్ II


దైనందిన స్నానము మనుజుల శరీరమున గల మాలిన్యమును పోగొట్టి శుభ్రపఱచును - ఒక్కసారి గీతా పవిత్రోదకములందు స్నానము చేసిననే సంసార కాలుష్యమంతయు పోయి పునీతులగుదురు .20

గీతామాశ్రిత్య బహవో భూభుజో జనకాదయః I

నిర్ధూతకల్మషా లోకే గీతా యాతాః పరమం పదమ్ II


గీతను ఆశ్రయించి యీ లోకమున జనక మహారాజు మున్నగు రాజు లెందఱో పునీతులై అత్యున్నత గతిని , మోక్షమును పొందిరి . అట్లు గీత కీర్తింప బడుచున్నది . 21

యే శృణ్వన్తి పఠన్త్యేన గీతాశాస్త్ర మహర్నిశమ్ I

న తే వై మానుషా జ్ఞోయా దేవా ఏవ న సంశయః II


అహర్నిశములందు గీతా మహా శాస్త్రమును శ్రవణము , పఠనము చేయు వారిని మానవ మాత్రులని తలవకుము . వారు దేవతా స్వరూపులే . 22

జ్ఞానా జ్ఞాన కృతం నిత్య మిన్ద్రియై ర్జనితం చ యత్ I

తత్సర్వం నాశ మాయాతి గీతా పాఠేన తత్క్షణమ్ II



నిరంతర గీతాపఠనము వలన , తెలిసి కాని , తెలియక కాని ఇంద్రియముల ద్వారా లేక మరెట్టివైనా చేసిన పాపము లన్నియు తక్షణమే నశించిపోవును . 23


ధిక్ తస్యజ్ఞాన మాచారం వ్రతం చేష్టాం తపోయశః I

గీతార్థ పఠనం నాస్తి నాధమ స్తత్పరో జనః II



గీతాపఠనాసక్తి లేనివాని విద్య , ప్రవర్తన , నియమములు , ఆచారములు , వ్యవహారములు , తపస్సు , యశస్సునకును ధిక్కారమగు గాక ! అట్టివాడు నిజముగ అధముడే . 24


సంసార సాగరం ఘోరం తర్తు మిచ్ఛతి యో జనః I

గీతా నావం సమారూహ్యం పారం యాతి సుఖేన సః II



భయంకరమగు సంసార మహా సాగరమును దాటిపోవ నెంచువాడు గీత అను నావ నెక్కి సులువుగ ఆవలియొడ్డు చేరగలుగును .25


గీతా యాః పఠనం కృత్వా మాహాత్మ్యం నైవ యః పఠేత్ I

వృథాపాఠో భ వేత్తస్య శ్రమ యేవ హ్యుదాహృతః II



గీతను పఠించిన పిదప ఎవఁడు గీతా మాహాత్మ్యమును పఠింపడో వానికి ఫలితమేమియు లేక శ్రమయే మిగులును . అనగా పరిపూర్ణ విశ్వాసముతో గీతను , దాని మాహాత్మ్యమును గూడ పఠించువానికి సత్ఫలితములు తప్పక కలుగునని భావము . 26




ఏతన్మా హాత్మ్య సంయుక్తం గీతాభ్యాసం కరోతి యః I

స తత్ఫల మవాప్నోతి దుర్లభాం గతి మాప్నుయాత్ II



ఈ మాహాత్మ్యముతో బాటు ఎవఁడు గీతను అధ్యయనము చేయునో , అత డుదహరించిన ఫలమును పొంది అన్యధా దుర్లభమైన సద్గతిని ( మోక్షమును ) పొందగలడు . 27

 సూత ఉవాచ :

మాహాత్మ్య మే తద్గీతాయాః మయాప్రోక్తం సనాతనమ్ I
గీతా న్తేచ పఠేద్యస్తు యదుక్తం తత్ఫలమ్ లభేత్ II


సూతుల వాక్యము :

ఓ శౌనకాది మహర్షులారా ! నాచే వివరింపబడిన యీ గీతా మహాత్మ్య ప్రశస్తి గీతాధ్యయనము చివర చదువవలెను . అప్పుడు అందు చెప్పబడిన ఫలితములు తప్పక కైవసమగును .


ఓం తత్ సత్ ఇతి శ్రీ వరాహ పురాణే 
శ్రీ గీతా మాహాత్మ్యమ్ సంపూర్ణమ్


ఓం తత్ సత్ ఇట్లు శ్రీ వరాహ పురాణ మందలి
శ్రీ గీతా మహాత్మ్యము సంపూర్ణము.
ఓం శాంతిః శాంతిః శాంతిః

గుణత్రయవిభాగ యోగము

శ్రీమద్భగవద్గీతా (మూల శ్లోకములు)	శ్రీ గీతామృత తరంగిణి(తెలుగు పద్యములు) శ్రీ పూడిపెద్ది కాశీవిశ్వనాథ శాస్త్రి (1948-1952)	గీతా మకరందము(తెలుగు తాత్పర్యము) శ్రీ విద్యాప్రకాశానందగిరి స్వామి, శ్రీ శుకబ్రహ్మాశ్రమము కాళహస్తి(1979)
శ్రీభగవానువాచ| అనుష్టుప్. పరం భూయః ప్రవక్ష్యామి జ్ఞానానాం జ్ఞానముత్తమమ్| యజ్జ్ఞాత్వా మునయః సర్వే పరాం సిద్ధిమితో గతాః|| 14-1	శ్రీ భగవానుల వాక్యము. తేటగీతి . మునులు , సంయమీంద్రులు మోక్షమును గమించి , రెట్టి సుజ్ఞానమును బొంది , రట్టి నిరుప మాన ముత్తమ జ్ఞాన విధాన మెల్లఁ , దిరిగి చెప్పెద నీకుఁ , గుంతీ కుమార ! ౧	శ్రీ భగవంతుడు చెప్పెను . ( ఓ అర్జునా ! ) దేనిని తెలిసికొని మునులందఱును ఈ సంసారబంధమునుండి ( విడివడి ) సర్వోత్తమమగు మోక్షసిద్ధిని బడసిరో అట్టి - పరమాత్మవిషయికమైనదియు , జ్ఞానములలోకెల్ల నుత్తమమైనదియు నగు జ్ఞానమును మఱల చెప్పుచున్నాను .
అనుష్టుప్. ఇదం జ్ఞానముపాశ్రిత్య మమ సాధర్మ్యమాగతాః| సర్గేऽపి నోపజాయన్తే ప్రలయే న వ్యథన్తి చ|| 14-2	కందము . సలలితమగు నా జ్ఞానం బలవడి మద్భావమంది యలరి రనేకుల్ ; గలుగవు పుట్టుక చావులు ప్రళయంబులనైన చ్యుతిని వడయరు వారల్ . ౨	ఈ జ్ఞానము నాశ్రయించి జనులు నాతో నైక్యము నొందినవారై ( నా స్వరూపమును బడసి ) సృష్టికాలమున జన్మింపరు . ప్రళయకాలమున నశింపరు ( జనన మరణ రహితులై పునరావృత్తి లేక యుందురని భావము ) .
అనుష్టుప్. మమ యోనిర్మహద్ బ్రహ్మ తస్మిన్గర్భం దధామ్యహమ్| సమ్భవః సర్వభూతానాం తతో భవతి భారత|| 14-3	ఆటవెలది . అపరప్రకృతి యోని యజుని బీజము గాగ నునిచి , సృష్టి గర్భ మొనరఁ జేసి , సర్వభూత తతుల సంభవింపగఁ జేతు , మామకీనమైన మాయచేత . ౩	అర్జునా ! గొప్పదైన మూలప్రకృతి ( మాయ ) నాయొక్క సర్వభూతోత్పత్తి స్థానము . అద్దానియందు నేను గర్భకారణమైన చైతన్యరూపమగు బీజము నుంచుచున్నాను .
అ. సర్వయోనిషు కౌన్తేయ ! మూర్తయః సమ్భవన్తి యాః| తాసాం బ్రహ్మ మహద్యోని రహం బీజప్రదః పితా|| 14-4	ఆటవెలది . అపరప్రకృతి యోని నల బ్రహ్మదేవుండు వృద్ధియౌ పరాప్రకృతి , కిరీటి ! ఈ జగమున సృష్టి బీజ ప్రదాతను , పితను నేనె భూత తతుల కెల్ల . ౪	అర్జునా ! ( దేవమనుష్యాది ) సమస్తజాతులందును ఏ శరీరము లుద్భవించుచున్నవో వానికి మూలప్రకృతి ( మాయ ) యే మాతృస్థానము ( తల్లి ) , నేను బీజ ముంచునట్టి తండ్రిని .
అ. సత్త్వం రజస్తమ ఇతి గుణాః ప్రకృతిసమ్భవాః| నిబధ్నన్తి మహాబాహో ! దేహే దేహినమవ్యయమ్|| 14-5	తేటగీతి . సత్త్వము రజస్తమంబులు , సంభవంబు నందుచుండును ప్రకృతి మాయను , గిరీటి ! అవ్యయంబగు దేహి సుఖానుబంధ మొందు చుండును దేహంబులందు నెపుడు . ౫	గొప్ప భుజములుగల ఓ అర్జునా ! ప్రకృతివలనబుట్టిన సత్త్వరజస్తమోగుణములు మూడును నాశరహితుడైన ఆత్మను దేహమునందు ( లేక దేహమునకు ) బంధించివైచుచున్నవి .
అ. తత్ర సత్త్వం నిర్మలత్వా త్ప్రకాశకమనామయమ్| సుఖసఙ్గేన బధ్నాతి జ్ఞానసఙ్గేన చానఘ|| 14-6	కందము. నిరుపద్రవ , నిర్మల , భా సుర సత్త్వ గుణాళి దేహి , సుఖ సంగమునన్ నిరుపమ సుజ్ఞానమునన్ దిరముగ బందీకృతుండు , దేహము నందున్ . ౬	పాపరహితుడవగు ఓ అర్జునా ! ఆ సత్త్వాది గణములలో సత్త్వగుణము నిర్మలమైనదగుటవలన ప్రకాశమును గలుగజేయునదియు . ఉపద్రవములేనిదియు , ( అగుచు ) ( ఇంద్రియ ) సుఖమునందలి ఆసక్తి చేతను , ( వృత్తి ) జ్ఞానమునందలి ఆసక్తి చేతను జీవుని బంధించుచున్నది .
రజో రాగాత్మకం విద్ధి తృష్ణాసఙ్గసముద్భవమ్| తన్నిబధ్నాతి కౌన్తేయ కర్మసఙ్గేన దేహినమ్|| 14-7	కందము . రాగాత్మికము రజోగుణ మాగక , తృష్ణా వివృద్ధమగుచున్ , కార్యో ద్వేగమున దేహముల క ర్మాగారల దేహి కర్మ రజ్జుల నుండున్ . ౭<	ఓ అర్జునా ! రజోగుణము దృశ్యవిషయములయెడల ప్రీతినిగలుగజేయునదియు , తృష్ణను ( కోరికను ) , ఆసక్తిని గలుగజేయునదియు ( అని ) యెఱుఁగుము . అయ్యది కర్మములందలి ఆసక్తి చేత ( కర్మ సంబంధము చేత ) ఆత్మను ( జీవుని ) లెస్సగ బంధించివేయుచున్నది .
అ. తమస్త్వజ్ఞానజం విద్ధి మోహనం సర్వదేహినామ్| ప్రమాదాలస్యనిద్రాభి స్తన్నిబధ్నాతి భారత|| 14-8	కందము . తమసం బజ్ఞానజమగు , దమము ప్రమాదంబు నిద్ర తన్మయమును మో హముల బిగించును దేహిన్ , దమో గుణములివ్వి బంధన మ్మొనరింపన్ . ౮	ఓ అర్జునా ! తమోగుణము అజ్ఞానమువలన కలుగునదియు , సమస్త ప్రాణులకును మోహమును ( అవివేకమును ) గలుగ జేయునదియునని యెఱుఁగుము . అయ్యది మఱపు ( పరాకు ) , సోమరితనము , నిద్ర , మొదలగువానిచే జీవుని లెస్సగ బంధించివేయుచున్నది .
అ. సత్త్వం సుఖే సఞ్జయతి రజః కర్మణి భారత ! | జ్ఞానమావృత్య తు తమః ప్రమాదే సఞ్జయత్యుత|| 14-9	తేటగీతి . సత్త్వగుణము సుఖంబునే సంతరించు ; నల రజోగుణ మెపుడు కర్మలనె ద్రిప్పు ; తామస గుణము కడు ప్రమాదమును గూర్చి , జ్ఞాన మెల్లనుఁ గప్పు నిశ్చయము , పార్థ ! ౯	ఓ అర్జునా ! సత్త్వగుణము సుఖమునందును , రజోగుణము కర్మమునందును , తమోగుణము జ్ఞానమును ( వివేకమును ) కప్పివైచి ప్రమాదము ( పొరపాటు ) నందును జీవుని చేర్చుచున్నవి ( కలుపు చున్నవి ) , ఆశ్చర్యము 1
అ. రజస్తమశ్చాభిభూయ సత్త్వం భవతి భారత ! | రజః సత్త్వం తమశ్చైవ తమః సత్త్వం రజస్తథా|| 14-10	తేటగీతి . సత్త్వము రజస్తమంబులన్ సడల నడచు ; రజము సత్త్వతమముల నీరవముఁ జేయు ; దమము సత్త్వరజముల నింధన మొనర్చుఁ ; ద్రిగుణములు పరస్పర శత్రులగుచు నుండు . ౧౦	ఓ అర్జునా ! సత్త్వగుణము ( బలము కలిగియుండునపుడు ) రజోగుణ తమోగుణములను అణగద్రొక్కి ప్రవర్తించును . అట్లే రజోగుణము సత్త్వగుణ తమోగుణములను - తమోగుణము సత్త్వగుణ రజోగుణములను అణగద్రొక్కి ప్రవర్తించును .
అ. సర్వద్వారేషు దేహేऽస్మి న్ప్రకాశ ఉపజాయతే| జ్ఞానం యదా తదా విద్యా ద్వివృద్ధం సత్త్వమిత్యుత|| 14-11	కందము. సకలేంద్రియముల దేజము వికసిల్లి విభాసమొంది , విజ్ఞానముతో ప్రకటిత మగునప్పుడు స త్త్వ కళోన్నతిఁ గాగ నెఱుఁగ దగుఁ , గౌంతేయా ! ౧౧	ఎప్పుడీ శరీరమునందు శ్రోత్రాది ఇంద్రియద్వారము లన్నిటియందును ప్రకాశరూపమగు ( బుద్ధివృత్తిరూపమగు ) జ్ఞానము కలుగుచున్నదో , అప్పుడు సత్త్వగుణము బాగుగ వృద్ధినొందియున్నదని తెలిసికొనవలెను .
అ. లోభః ప్రవృత్తిరారమ్భః కర్మణామశమః స్పృహా| రజస్యేతాని జాయన్తే వివృద్ధే భరతర్షభ ! || 14-12	కందము. పరధన హరణాసక్తియు , నిరత వ్యవహార కర్మ నిరతిఁ గనుటయున్ , దురిత మనము , విషయేచ్ఛయు నురవందు రజోగుణమ్ము లో కౌంతేయా ! ౧౨	భరతకులశ్రేష్ఠుడవగు ఓ అర్జునా ! రజోగుణ మభివృద్ధి నొందునపుడు మనుజునియందు లోభత్వము , కార్యములందు ప్రవృత్తి , ( కామ్య , నిషిద్ధ ) కర్మములను ప్రారంభించుట , మనశ్శాంతి లేకుండుట , ( లేక ఇంద్రియనిగ్రహము లేకుండుట ) ఆశ అను నివి పుట్టుచుండును .
అ. అప్రకాశోऽప్రవృత్తిశ్చ ప్రమాదో మోహ ఏవ చ| తమస్యేతాని జాయన్తే వివృద్ధే కురునన్దన|| 14-13	కందము . అవివేక , మూఢ భావ మ్మవకార్యము , మంద బుద్ధి , అలసత్వము , బు ట్టువ గనుచు తమోగుణమున , వివృతములై మోహమునఁ దపింపగ జేయున్ . ౧౩	కురువంశీయుడవగు ఓ అర్జునా ! తమోగుణము అభివృద్ధి నొందినదగుచుండగా మనుజునియందు అవివేకము ( బుద్ధిమాంద్యము ) , సోమరితనము , అజాగ్రత , అజ్ఞానము , మూఢత్వము, ( లేక , విపరీత జ్ఞానము ) అను నివి కలుగుచున్నవి .
అ. యదా సత్త్వే ప్రవృద్ధే తు ప్రలయం యాతి దేహభృత్| తదోత్తమవిదాం లోకా నమలాన్ప్రతిపద్యతే|| 14-14	తేటగీతి . సత్త్వగుణుఁ డౌచు మరణింప తత్త్వ వేత్త లొందు నిర్మల లోకమ్ము నందువాఁడు ; అల రజోగుణుల్ కర్మలం దలము కొని గ తించ , మానవుడౌచు , జనించు మఱల . ౧౪	ఎప్పుడైతే జీవుడు సత్త్వగుణ మభివృద్ధిని బొందినదగుచుండగా మరణించునో , అప్పు డతడు ఉత్తమజ్ఞానముగలవారియొక్క పరిశుద్ధములైన లోకములనే పొందును .
అ. రజసి ప్రలయం గత్వా కర్మసఙ్గిషు జాయతే| తథా ప్రలీనస్తమసి మూఢయోనిషు జాయతే|| 14-15	తేటగీతి . తామస గుణ ప్రధానుఁడై తనువుఁ దొరగ , మూఢ యోనులలో జన్మముల మునుంగు , హేయ సూకర పశ్వాది హీన యోనిఁ బుట్టుకలుఁ గాంచి నిరతమ్ముఁ గొట్టు కొంద్రు . ౧౫	రజోగుణము అభివృద్ధినొందియుండగా మరణించువాడు కర్మాసక్తులగు వారియందు జన్మించుచున్నాడు . అట్లే తమోగుణ మభివృద్ధినొందియుండగా మరణించువాడు పామరుల గర్భములందు , లేక పశుపక్ష్యాది హీనజాతులందు పుట్టుచున్నాడు .
అ. కర్మణః సుకృతస్యాహుః సాత్త్వికం నిర్మలం ఫలమ్| రజసస్తు ఫలం దుఃఖ మజ్ఞానం తమసః ఫలమ్|| 14-16	ఆటవెలది . సత్త్వ గుణము లిచ్చు స్వచ్ఛ జీవనమును , రాజసమ్ము దుఃఖ భాజనమ్ము , తామస గుణమిచ్చుఁ దన్మయం బజ్ఞాన మూఢభావ మాది మోహజడము . ౧౬	సాత్త్వికమైన కర్మమునకు ( లేక పుణ్యకార్యములకు ) సత్త్వగుణసంబంధమైన నిర్మల సుఖము ఫలమనియు , రజోగుణసంబంధమైన కర్మమునకు దుఃఖము ఫలమనియు , తమోగుణసంబంధమైన కర్మకు అజ్ఞానము ఫలమనియు ( పెద్దలు ) చెప్పుదురు .
అ. సత్త్వాత్సఞ్జాయతే జ్ఞానం రజసో లోభ ఏవ చ| ప్రమాదమోహౌ తమసో భవతోऽజ్ఞానమేవ చ|| 14-17	తేటగీతి . సత్త్వమున జనియించును జ్ఞాన సంపదల , ర జో గుణమ్మున లోభ మెచ్చుగ జనించు ; తామస గుణంబులం బ్రమాదమును , మోహ మజ్ఞతలు పుట్టుచుండు , పృథా తనూజ ! ౧7	సత్త్వగుణమువలన జ్ఞానము , రజోగుణము వలన లోభము , తమోగుణము వలన అజాగ్రత (మఱపు ) , భ్రమ , అజ్ఞానము కలుగుచున్నవి .
అ. ఊర్ధ్వం గచ్ఛన్తి సత్త్వస్థా మధ్యే తిష్ఠన్తి రాజసాః| జఘన్యగుణవృత్తిస్థా అధో గచ్ఛన్తి తామసాః|| 14-18	ఆటవెలది . సత్త్వశీలుఁ డైన స్వర్గ లోకముఁ గాంచు ; రాజసుఁడు మనుష్య బీజమందు ; తామసుండు పుట్టుఁ దన్ను తా నెఱుఁగని , హీనయోనులం దనేక గతుల . ౧౮	సత్త్వగుణము గలవారు ( మరణానంతరము ) ఊర్ధ్వలోకముల కేగుచున్నారు . రజోగుణము గలవారు మధ్యమమగు మనుష్యలోకమున జన్మించుచున్నారు . నీచగుణ ప్రవృత్తిగల తమోగుణయుతులు ( పాతాళాది ) అధోలోకములకు ( లేక , పశ్వాదిజన్మములకు ) జనుచున్నారు .
అ. నాన్యం గుణేభ్యః కర్తారం యదా ద్రష్టానుపశ్యతి| గుణేభ్యశ్చ పరం వేత్తి మద్భావం సోऽధిగచ్ఛతి|| 14-19	తేటగీతి . గుణ వికారమ్ము ప్రకృతి లక్షణ మటంచు గుణములే కర్తలంచు బాగుగా నెఱింగి ; గుణపరంబగు తత్త్వంబు గుఱుతెఱుంగు నా మహాత్ముఁడు మద్భావ మందగలడు . ౧౯	ఎప్పుడు వివేకవంతుడు ( సత్త్వాది ) గుణములకంటె నితరమును కర్తగానెంచడో , మఱియు తన్ను గుణములకంటె వేఱగువానినిగ దెలిసికొనుచున్నాడో , అపు డాతడు నా స్వరూపమును ( మోక్షమును ) పొందుచున్నాడు .
అ. గుణానేతానతీత్య త్రీన్ దేహీ దేహసముద్భవాన్| జన్మమృత్యుజరాదుఃఖై ర్విముక్తోऽమృతమశ్నుతే|| 14-20	తేటగీతి . త్రిగుణముల వికారముల నతిక్రమించి , త్రిగుణ సంగుఁడు కాకుండు ధీయుతుండు తనువునందుండి ముక్తుఁడై , తనరుచుండు , జన్మమృత్యు జరాదుఃఖ సరణిఁ గనఁడు . ౨0	జీవుడు దేహోత్పత్తికి కారణభూతములగు ఈ మూడు గుణములను దాటి ( దాటినచో ) పుట్టుక , చావు , ముసలితనము , దుఃఖములు - అనువానిచేత లెస్సగ విడువబడినవాడై , మోక్షమును ( మరణరహిత ఆత్మస్థితిని ) బొందుచున్నాడు .
అర్జున ఉవాచ |అ. కైర్లిఙ్గైస్త్రీన్గుణానేతా నతీతో భవతి ప్రభో ! | కిమాచారః కథం చైతాం స్త్రీన్గుణానతివర్తతే|| 14-21	అర్జును వాక్యము . తేటగీతి . ఈ గుణాతీతు నెట్టుల నెఱుఁగ వలయు , గుణముల నతిక్రమించు నిర్గుణ గరిష్టుఁ , డా గుణాతీతు నాచార మాది సకల చిహ్నములు నాకు దయచేసి , చెప్పుమయ్య  ! ౨౧	అర్జును డడిగెను . ప్రభువగు ఓ కృష్ణా ! ఈ మూడు గుణములను దాటినవా డెట్టి లక్షణములతో గూడియుండును ? ఎట్టి ప్రవర్తన కలిగియుండును ? మఱియు ఈ మూడు గుణములను నాత డేప్రకారము దాటివేయగల్గును ?
శ్రీభగవానువాచ| అ. ప్రకాశం చ ప్రవృత్తిం చ మోహమేవ చ పాణ్డవ ! | న ద్వేష్టి సమ్ప్రవృత్తాని న నివృత్తాని కాఙ్క్షతి|| 14-22 అ. ఉదాసీనవదాసీనో గుణైర్యో న విచాల్యతే| గుణా వర్తన్త ఇత్యేవ యోऽవతిష్ఠతి నేఙ్గతే|| 14-23 అ. సమదుఃఖసుఖః స్వస్థః సమలోష్టాశ్మకాఞ్చనః| తుల్యప్రియాప్రియో ధీర స్తుల్యనిన్దాత్మసంస్తుతిః|| 14-24 అ. మానాపమానయోస్తుల్య స్తుల్యో మిత్రారిపక్షయోః| సర్వారమ్భపరిత్యాగీ గుణాతీతః స ఉచ్యతే|| 14-25	శ్రీ భగవానుల వాక్యము . కందము . త్రిగుణాత్మకమగు కర్మల తగులము ద్వేషింపఁ బోడు , తరలిన దానన్ వగవఁడు , కాంక్షింపఁడు , క ర్మ గతికిఁ జలియింపకుండు , మహితాత్ముండై . ౨౨ చంపకమాల . గుణముల తీవ్రతన్ మదిని గూర్పక సుంతఁ జలింపకుండెడున్ , గుణములె యీవికారముల గోడుఁ దగుల్కొనె నంచుఁ జిత్తమం దనయము నెంచి నిశ్చలత నందును ద్వంద్వములందు నెందునన్ మనము వికారమందక , విమత్సర చిత్తత నుండు ఫల్గుణా ! ౨౩ ఉత్పలమాల . తుల్యము దుఃఖమున్ , సుఖము , తుల్యము మన్ను సువర్ణమున్ , శిలల్ ; తుల్య మనిష్ట మిష్టములు , దుల్యము దూషణ భూషణమ్ములున్ ; తుల్యము మిత్రులన్ రిపుల , తుల్యమనం బవమాన మాన్యతన్ ; తుల్యుఁడు సర్వకర్మల విలోలుడు గాఁడు గుణోత్తరుండిటుల్ . ౨౪	ఓ అర్జునా ! ఎవడు తనకు సంప్రాప్తములైన సత్త్వగుణ సంబంధమగు ప్రకాశమును ( సుఖమును ) గాని , రజోగుణసంబంధమగు కార్యప్రవృత్తినిగాని , తమోగుణ సంబంధ మగు మోహమును ( నింద్రాతంద్రతలను ) గాని ద్వేషింపడో , అవి తొలగిపోయినచో వానిని అపేక్షింపడో , తటస్థునివలె ఉన్నవాడై గుణముల చేత ( గుణకార్యములగు సుఖాదులచేత ) చలింపడో , గుణములు ప్రవర్తించుచున్నవని మాత్రము తెలిసికొనియుండునో , ( ఏ పరిస్థితులయందును ) చలింపక నిశ్చలముగ నుండునో , మఱియు ఎవడు సుఖదుఃఖములందు సమభావము గలవాడును , ఆత్మయందే స్థిరముగనున్నవాడును , మట్టిగడ్డ , ఱాయి , బంగారము - వీనియందు సమబుద్ధిగలవాడును , ఇష్టానిష్టములందు సమభావము గల్గియుండువాడును , ధైర్యవంతుడును , సమస్త కార్యములందును కర్తృత్వబుద్ధిని వదలువాడును , ( లేక కామ్యకర్మల నన్నిటిని విడచువాడును , లేక సమస్త కర్మలను త్యజించి నిరంతరము బ్రహ్మనిష్ఠయందుండువాడును ) అయియుండునో అట్టివాడు గుణాతీతుడని చెప్పబడును .
అ. మాం చ యోऽవ్యభిచారేణ భక్తియోగేన సేవతే| స గుణాన్సమతీత్యైతాన్ బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే|| 14-26	చంపకమాల . నను సతతంబు భక్తిని ననన్యముగా భజియించు భక్తుఁడే గుణము లతిక్రమింపఁ గలుగున్ , సమభావ సమన్వితుండగున్ , ననుఁగన నర్హుఁ డౌ నతఁడె ; నా ప్రతిబింబ స్వరూప తేజుఁ , డ య్యనఘుఁడె , బ్రహ్మభావ మలరారి విముక్తిని గాంచు ఫల్గునా ! ౨౫	ఎవడు నన్నే అచంచలమైన భక్తియోగముచేత సేవించుచున్నాడో , అత డీ గుణములన్నిటిని లెస్సగా దాటివైచి బ్రహ్మముగానగుటకు ( జీవన్ముక్తుడగుట కొఱకు ) సమర్థు డగు చున్నాడు .
అ. బ్రహ్మణో హి ప్రతిష్ఠాహ మమృతస్యావ్యయస్య చ| శాశ్వతస్య చ ధర్మస్య సుఖస్యైకాన్తికస్య చ|| 14-27	కందము . అమృత , మ్మవ్యయ , శాశ్వత మమల మ్మానంద రూపమగు నమర జ్యో తి , మదీయ కళాన్విత భా గముఁ గాదె , కిరీటి ! ప్రత్యగాత్మౌ నాకున్ . ౨౬	ఏలయనగా , నేను నాశరహితమును , నిర్వికారమును , శాశ్వతధర్మస్వరూపమును , ( దుఃఖమిశ్రితము కాని ) నిరతిశయ ( అచంచల ) ఆనందస్వరూపమును అగు బ్రహ్మమునకు ఆశ్రయమును ( అనగా బ్రహ్మముయొక్క స్వరూపమును ) అయియున్నాను .
ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే గుణత్రయవిభాగయోగో నామ చతుర్దశోऽధ్యాయః|| 14 ||	ఓం తత్ సత్ ఇట్లు శ్రీ పూడిపెద్ది కాశీ విశ్వనాథ శాస్త్రిచే అనువదింపబడిన శ్రీ గీతామృత తరంగిణి యందలి శ్రీ గుణత్రయ. విభాగయోగ మను చతుర్దశ తరంగము సంపూర్ణము . శ్రీ కృష్ణబ్రహ్మార్పణమస్తు .	ఇది ఉపనిషత్ప్రతిపాదితమును , బ్రహ్మవిద్యయు , యోగశాస్త్రమును , శ్రీకృష్ణార్జున సంవాదమునగు శ్రీ భగవద్గీతలందు గుణత్రయవిభాగయోగమను పదునాల్గవ అధ్యాయము సంపూర్ణము. ఓమ్ తత్ సత్.