భక్తి యోగము

శ్రీమద్భగవద్గీతా (మూల శ్లోకములు)	శ్రీ గీతామృత తరంగిణి(తెలుగు పద్యములు) శ్రీ పూడిపెద్ది కాశీవిశ్వనాథ శాస్త్రి (1948-1952)	గీతా మకరందము(తెలుగు తాత్పర్యము) శ్రీ విద్యాప్రకాశానందగిరి స్వామి, శ్రీ శుకబ్రహ్మాశ్రమము కాళహస్తి(1979)
అనుష్టుప్. అర్జున ఉవాచ| ఏవం సతతయుక్తా యే భక్తాస్త్వాం పర్యుపాసతే| యే చాప్యక్షరమవ్యక్తం తేషాం కే యోగవిత్తమాః|| 12-1	అర్జును వాక్యము. తేటగీతి. సగుణు , నీశ్వరు నిన్ను విశ్వస్వరూపు , భక్తి నిరతినిఁ గొలిచెడు వారు , మఱియు నక్షర బ్రహ్మ భావమ్ము నలరు వారు , లిరు తెఱగులందు నధికు లెవ్వరు , ముకుంద ! ౧	అర్జునుడు చెప్పెను. ఈ ప్రకారముగ ఎల్లప్పుడు నీ యందే మనస్సును నెలకొల్పినవారై ఏ భక్తులు నిన్నుపాసించుచున్నారో , మఱియు ఎవరు ఇంద్రియగోచరముగాని అక్షరపరబ్రహ్మను ధ్యానించుచున్నారో , ఆ యిరుతెగలవారిలో యోగమును బాగుగ నెఱిగినవారెవరు ?
శ్రీభగవానువాచ| అనుష్టుప్. మయ్యావేశ్య మనో యే మాం నిత్యయుక్తా ఉపాసతే| శ్రద్ధయా పరయోపేతాః తే మే యుక్తతమా మతాః|| 12-2	శ్రీ భగవానుల వాక్యము. చంపకమాల. సతతము నన్నె కీర్తనల శ్రద్ధ భజించి , నమస్కరించి , భూ త తతి మదీయ రూపమని తథ్యము తద్ధిత మాచరించు సు వ్రతమున విశ్వరూపము నుపాసన చేయు మహాత్ముఁ డెన్న , నా మతమున నుత్తముండనుచు , మాన్యుఁ డటంచుఁ దలంతు నర్జునా ! ౨	శ్రీ భగవంతుడు చెప్పెను. నా యందు మనస్సును నిలిపి నిరంతర దైవచింతనాపరులై ( తదేకనిష్ఠులై ) మిక్కిలి శ్రద్ధతో గూడుకొనినవారై యెవరు నన్ను పాసించుచున్నారో వారే ఉత్తమయోగులని నా అభిప్రాయము.
అ. యే త్వక్షరమనిర్దేశ్య మవ్యక్తం పర్యుపాసతే| సర్వత్రగమచిన్త్యఞ్చ కూటస్థమచలన్ధ్రువమ్|| 12-3 అ. సన్నియమ్యేన్ద్రియగ్రామం సర్వత్ర సమబుద్ధయః| తే ప్రాప్నువన్తి మామేవ సర్వభూతహితే రతాః|| 12-4	కందము. సమబుద్ధి ద్వంద్వముల యం దమరి . జితేంద్రియత నంది , యచల మ్మవ్య క్త మనిర్వచనీయ బ్ర హ్మము నక్షరు నను భజింపనగు నన్నొందన్ . ౩ తేటగీతి . సర్వభూత హితంబునే సలుపువాఁడు , నిర్వికారుండు సర్వత్ర నిండి యుండు నక్షరుండగు బ్రహ్మమే నంచుఁ గొలుచు సంయమివరుండు నన్నొందు , సవ్యసాచి ! ౪	ఎవరు ఇంద్రియములనన్నిటిని బాగుగ నిగ్రహించి ( స్వాధీనపఱచుకొని ) ఎల్లెడల సమభావముగలవారై , సమస్తప్రాణులకును హితమొనర్చుటయం దాసక్తిగలవారై , ఇట్టిదని నిర్దేశింప శక్యము కానిదియు , ఇంద్రియములకు గోచరము కానిదియు , చింతింపనలవి కానిదియు , నిర్వికారమైనదియు , చలింపనిదియు , నిత్యమైనదియు , అంతటను వ్యాపించియున్నదియునగు అక్షరపరబ్రహ్మమును ధ్యానించుచున్నారో , వారు నన్ను పొందుచున్నారు .
అ. క్లేశోऽధికతరస్తేషా మవ్యక్తాసక్తచేతసామ్|| అవ్యక్తా హి గతిర్దుఃఖం దేహవద్భిరవాప్యతే|| 12-5	తేటగీతి. నిర్గుణోపాస నిరతి యెంతేని దుఃఖ దాయకమ్మగుఁ గద దేహ ధారులకును , నింద్రియ మనమ్ము బుద్ధిపై కెగయు జ్ఞాన మార్గము గృహస్థులకుఁగడు దుర్గమమ్ము . ౫	అవ్యక్త ( నిర్గుణ ) పరబ్రహ్మమునం దాసక్తిగల మనస్సు గలవారికి ( బ్రహ్మమందు ) నిష్ఠను బొందుటలో సగుణోపాసకుల కంటె ప్రయాస చాల అధికముగ నుండును . ఏలయనిన , నిర్గుణోపాసనామార్గము దేహాభిమానము గలవారిచేత అతికష్టముగా పొందబడుచున్నది .
అ. యే తు సర్వాణి కర్మాణి మయి సంన్యస్య మత్పరః| అనన్యేనైవ యోగేన మాం ధ్యాయన్త ఉపాసతే|| 12-6 అ. తేషామహం సముద్ధర్తా మృత్యుసంసారసాగరాత్| భవామి నచిరాత్పార్థ ! మయ్యావేశితచేతసామ్|| 12-7	ఉత్పలమాల . నాకయి సర్వకర్మల ననారత మాచరణం బొనర్చుచున్ , నాకె ఫలంబు లర్పిత మొనర్చి , చరాచర భూతకోటి నా యాకృతులంచు , విశ్వమయు నంచు దలంచి , భజించువానినిన్ . వే కరుణించి కాచెదను , మృత్యు భవాబ్ధిఁ దరింపఁ జేయుచున్ . ౬ కందము . నాయందె మనము నుంచుము , నాయందే బుద్ధి నిలు , పనారతమును నీ చేయుపనుల ననుఁ జూడుమ , ఆయువుఁ దొలగంగ నన్నె యందెదు పార్ధా ! ౭	ఓ అర్జునా ! ఎవరు సమస్తకర్మలను నాయందు సమర్పించి , నన్నే పరమగతిగ దలంచినవారై , అనన్యచిత్తముతో నన్నే ధ్యానించుచు ఉపాసించుచున్నారో , నాయందు చిత్తమును జేర్చిన అట్టివారిని మృత్యురూపమగు ఈ సంసార సముద్రమునుండి నేను శీఘ్రముగ బాగుగ లేవదీయుచున్నాను .
అ. మయ్యేవ మన ఆధత్స్వ మయి బుద్ధిం నివేశయ| నివసిష్యసి మయ్యేవ అత ఊర్ధ్వం న సంశయః|| 12-8	కందము. నిరతిశయమ్ముగ నెప్పుడు స్ధిర చిత్తము కుదురు టెటులొ తెలియనిచో , నా సురుచిర మభ్యాస గతిన్ నెరప , సుయోగమ్ము నొంద నేర్తువు తుదకున్ . ౮	నాయందే మనస్సును స్థిరముగా నిలుపుము . నాయందే బుద్ధిని ప్రవేశపెట్టుము . పిమ్మట నాయందే నివసింతువు . సందేహము లేదు .
అ. అథ చిత్తం సమాధాతుం న శక్నోషి మయి స్థిరమ్| అభ్యాసయోగేన తతో మామిచ్ఛాప్తుం ధనఞ్జయ|| 12-9	ఆట వెలది . ఆచరించుటకును నభ్యాసయోగమ్ము నలవి కాదటన్న , నదియు వలదు ; సకల కర్మములను సలుపు నా ప్రీతికై , అవల సిద్ధి నొంద నవును పార్థ ! ౯	ఓ అర్జునా ! ఒకవేళ ఆ ప్రకారము మనస్సును నాయందు స్థిరముగనిలుపుటకు నీకు శక్తి లేనిచో అత్తఱి అభ్యాసయోగముచే నన్ను పొందుటకు ప్రయత్నింపుము . ( అభ్యాసముచే ఆ స్థితిని ఎట్లైన సాధింపుమని భావము ) .
అ. అభ్యాసేऽప్యసమర్థోऽసి మత్కర్మపరమో భవ| మదర్థమపి కర్మాణి కుర్వన్సిద్ధిమవాప్స్యసి|| 12-10	ఆట వెలది . అదియు నాచరింప నలవి కాదందువా , కర్మయోగ సరణిఁ గాంచుమయ్య ; సర్వ కర్మ ఫలము , నిర్వాహ ధాతనౌ నాకె ఫలము లర్పణమ్ముఁ జేసి . ౧౦	ఒకవేళ అభ్యాసము చేయుటయందును నీ వసమర్థుడవై తివేని నా సంబంధమైన కర్మలఁ జేయుటయం దాసక్తిగలవాడవు కమ్ము . అట్లు నాకొఱకు కర్మలను జేయుచున్ననుగూడ నీవు మోక్షసిద్ధిని బడయగలవు .
అ. అథైతదప్యశక్తోऽసి కర్తుం మద్యోగమాశ్రితః| సర్వకర్మఫలత్యాగం తతః కురు యతాత్మవాన్|| 12-11 అ. శ్రేయో హి జ్ఞానమభ్యాసాత్ జ్జ్ఞానాద్ధ్యానం విశిష్యతే ! | ధ్యానాత్కర్మఫలత్యాగ స్త్యాగాచ్ఛాన్తిరనన్తరమ్|| 12-12	తేటగీతి. జ్ఞాన మభ్యాస యోగమ్ము కంటె మెఱుగు ; ధ్యాన యోగమ్ము శ్రేయమ్ము జ్ఞానమునకు ; కర్మల ఫలమ్ము త్యజియింప ఘనతమమ్ము ; త్యాగియౌవాఁడె శాంతినిఁ దోగుచుండు . ౧౧	ఇక నన్ను గూర్చిన యోగము నవలంబించినవాడవై దీనినిగూడ నాచరించుటకు శక్తుడవు కానిచో అటుపిమ్మట నియమింపబడిన మనస్సు గలవాడవై సమస్త కర్మములయొక్క ఫలములను త్యజించివేయుము. ( వివేకముతో గూడని ) అభ్యాసము కంటె , ( శాస్త్రజన్య ) జ్ఞానము శ్రేష్ఠమైనదికదా ! ( శాస్త్రజన్య ) జ్ఞానముకంటె , ధ్యానము శ్రేష్ఠమగుచున్నది . ధ్యానము ( ధ్యానకాలమందు మాత్రము నిర్విషయముగనుండు మనస్థితి ) కంటె కర్మఫలమును విడచుట ( ప్రవృత్తియందును విషయదోషము లేకుండుట ) శ్రేష్ఠమై యున్నది . అట్టి కర్మఫల త్యాగముచే శీఘ్రముగ ( చిత్త ) శాంతి లభించుచున్నది .
అ. అద్వేష్టా సర్వభూతానాం మైత్రః కరుణ ఏవ చ| నిర్మమో నిరహఙ్కారః సమదుఃఖసుఖః క్షమీ|| 12-13 అ. సన్తుష్టః సతతం యోగీ యతాత్మా దృఢనిశ్చయః| మయ్యర్పితమనోబుద్ధి ర్యో మద్భక్తః స మే ప్రియః|| 12-14	ఉత్పలమాల . భూతచయమ్ము లన్నిట , ప్రపూర్ణ దయార్ద్ర హృదంతరమ్మునన్ , బ్రీతి యొనర్చు వాఁడును , లభించిన దానన దుష్టి నొందుచున్ , గాతర హంకృతుల్ విడిచి , కష్టసుఖమ్ముల , ద్వంద్వ భావముల్ , శీతువు చేత , నాతపముచేఁ జలియింపని వాఁడె ప్రీతుడౌ . ౧౨ చంపకమాల . సతతముఁ దుష్టిఁ జెంది , నను సంస్మరణం బొనరింపగన్ దృఢ వ్రత విజితేంద్రియుండయి , ధృవమ్మగు బుద్ధి మనోగతమ్ము ల ర్పిత మొనరించి , నిశ్చలతఁ బ్రీతి భజించెడు సంయమీంద్రుఁ , డ య్యతియె మదీయ భక్త గణమందుఁ గడింది ప్రియుండు ఫల్గునా ! ౧౩	సమస్త ప్రాణులయెడల ద్వేషము లేనివాడును , మైత్రి , కరుమ గలవాడును , అహంకారమమకారములు లేనివాడును , సుఖదుఃఖములందు సమభావముగలవాడును , ఓర్పుగలవాడును , ఎల్లప్పుడు సంతృప్తితో గూడియుండువాడును , యోగయుక్తుడును , మనస్సును స్వాధీనపఱచుకొనినవాడును , దృఢమైన నిశ్చయము గలవాడును , నాయందు సమర్పింపబడిన మనోబుద్ధులు గలవాడును , నాయందు భక్తిగలవాడును , ఎవడు కలడో , అతడు నాకు ఇష్టుడు .
అ. యస్మాన్నోద్విజతే లోకో లోకాన్నోద్విజతే చ యః| హర్షామర్షభయోద్వేగై ర్ముక్తో యః స చ మే ప్రియః|| 12-15	ఉత్పలమాల . లోకులకున్ భయమ్మెవఁడు లోఁ గొనకుండునొ , లోకులెవ్వరున్ వ్యాకుల మొంద రెవ్వని సమక్ష పరోక్షములందునన్ , భయో ద్రేక మసూయ తోసము మదిన్ దలపోసి చలింపకుండునో , నాకుఁ బ్రియుండతండగు ధనంజయ ! భక్తగణంబు లందఱన్ . ౧౪	ఎవని వలన ప్రపంచము ( జనులు ) భయమునుబొందదో , లోకమువలన ఎవడు భయమును బొందడో , ఎవడు సంతోషము , క్రోధము , భయము , మనోవ్యాకులత - మున్నగునవి లేకుండునో అట్టివాడు నాకు ఇష్టుడు .
అ. అనపేక్షః శుచిర్దక్ష ఉదాసీనో గతవ్యథః| సర్వారమ్భపరిత్యాగీ యో మద్భక్తః స మే ప్రియః|| 12-16	చంపకమాల . ఎవఁడు జితేంద్రియుండు , విషయేచ్ఛల నిస్పృహ భావమందునో , యెవఁడు శుచివ్రతా నిరతుఁ డెవ్వఁడు కార్యకలాప దక్షుఁడో , యెవఁడు తటస్థ మాత్ర పరి దృశ్యుఁడు మిత్రరిపు వ్రతంబుల , న్నెవఁడు ఫలాఫలమ్ములఁ ద్యజించునొ , వాఁడె ప్రియుండు ఫల్గునా ! ౧౫	కోరికలు లేనివాడును , బాహ్యాభ్యంతరశుద్ధి గలవాడును , కార్య సమర్థుడును , ( సమయస్ఫూర్తిగలవాడును ) తటస్థుడును , దిగులు ( దుఃఖము ) లేనివాడును , సమస్తకార్యములందు కర్తృత్వమును వదలినవాడును , ( లేక సమస్త కామ్యకర్మలను శాస్త్రనిషిద్ధ కర్మలను త్యజించినవాడును ) నాయందు భక్తి గలవాడును , ఎవడు కలడో , అతడు నాకు ఇష్టుడు .
అ. యో న హృష్యతి న ద్వేష్టి న శోచతి న కాఙ్క్షతి| శుభాశుభపరిత్యాగీ భక్తిమాన్యః స మే ప్రియః|| 12-17	కందము. శోకింపఁడు , కాంక్షింపఁడు , లేకున్నను రాకయున్న లేశమ్మైనన్ , జేకూర సంతసింపఁడు , నేకాకృతిఁ జూచు , శుభ శుభేతరమందున్ . ౧౬	ఎవడు సంతోషింపడో , ద్వేషింపడో , శోకమును బొందడో , ఎవడు శుభాశుభములను వదలినవాడో అట్టి భక్తుడు నాకు ఇష్టుడు .
అ. సమః శత్రౌ చ మిత్రే చ తథా మానాపమానయోః| శీతోష్ణసుఖదుఃఖేషు సమః సఙ్గవివర్జితః|| 12-18 అ. తుల్యనిన్దాస్తుతిర్మౌనీ సన్తుష్టో యేన కేనచిత్| అనికేతః స్థిరమతి ర్భక్తిమాన్మే ప్రియో నరః|| 12-19	కందము . సమముగ మిత్రుల , శత్రుల సమముగ మానావమాన సరణిన్ , శీతో ష్ణము , సుఖ దుఃఖమ్ములఁ దు ల్య మనం బూనెడు , విషయ పరాఙ్ముఁఖు డగుచున్ . ౧౭ కందము. నిందా స్తుతులకుఁ దుల్యం బంది , నిరావాసియై , ఫలాప్తికిఁ దృప్తిం జెందడు , మౌని వరుఁడె , నా డెందమునకు ప్రీతియౌ కడింది కిరీటీ ! ౧౮	శత్రువునందును , మిత్రునియందును , మానావమానములందును , శీతోష్ణ సుఖదుఃఖములందును , సమముగా నుండువాడును , దేనియందును సంగము ( ఆసక్తి , మనస్సంబంధము ) లేనివాడును , నిందాస్తుతులందు సమముగా నుండువాడును , మౌనముతో నుండువాడును , ( లేక మననశీలుడును ) , దేనిచేతనైనను ( దొరికిన దానితో ) తృప్తిని బొందువాడును , నిర్దిష్టమగు నివాస స్థానము లేనివాడును ( లేక గృహాదులం దాసక్తి లేనివాడును ) , నిశ్చయమగు బుద్ధిగలవాడును , భక్తితో గూడియుండువాడునగు మనుజుడు నాకు ఇష్టుడు .
అ. యే తు ధర్మ్యామృతమిదం యథోక్తం పర్యుపాసతే| శ్రద్దధానా మత్పరమా భక్తాస్తేऽతీవ మే ప్రియాః|| 12-20	కందము . ఎవ్వరు నన్నీవిధమున , మువ్వేళల శ్రద్ధతోడ ముమ్మర భక్తిన్ , నివ్వటిలఁ గొల్చువారలె , కవ్వడి ! ప్రియతములు భక్త గణముల నాకున్ . ౧౯	ఎవరైతే శ్రద్ధావంతులై , నన్నే పరమగతిగ నమ్మి ( నాయందాసక్తి గలవారై ) ఈ అమృతరూపమగు ( మోక్ష సాధనమైన ) ధర్మమును ( ఇప్పుడు ) చెప్పబడిన ప్రకారము అనుష్ఠించుదురో అట్టి భక్తులు నాకు మిక్కిలి ఇష్టులు .
ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే భక్తియోగో నామ ద్వాదశోऽధ్యాయః|| 12 ||	ఓం తత్ సత్ ఇట్లు శ్రీ పూడిపెద్ది కాశీవిశ్వనాథ శాస్త్రిచే యనువదింపబడిన శ్రీ గీతామృత తరంగిణి యందు ష్రీ భక్తి యోగమను ద్వాదశ తరంగము సంపూర్ణము . శ్రీ కృష్ణ పరబ్రహ్మార్పణమస్తు .	ఇది ఉపనిషత్ప్రతిపాదకమును , బ్రహ్మవిద్యయు , యోగశాస్త్రమును , శ్రీ కృష్ణార్జున సంవాదమునగు శ్రీ భగవద్గీతలందు భక్తియోగమను పండ్రెండవ అధ్యాయము సంపూర్ణం . ఓమ్ తత్ సత్ .