విశ్వరూప సందర్శన యోగము

శ్రీమద్భగవద్గీతా (మూల శ్లోకములు)	శ్రీ గీతామృత తరంగిణి(తెలుగు పద్యములు) శ్రీ పూడిపెద్ది కాశీవిశ్వనాథ శాస్త్రి (1948-1952)	గీతా మకరందము(తెలుగు తాత్పర్యము) శ్రీ విద్యాప్రకాశానందగిరి స్వామి, శ్రీ శుకబ్రహ్మాశ్రమము కాళహస్తి(1979)
అర్జున ఉవాచ| అనుష్టుప్. మదనుగ్రహాయ పరమం గుహ్యమధ్యాత్మసంజ్ఞితమ్| యత్త్వయోక్తం వచస్తేన మోహోऽయం విగతో మమ|| 11-1	అర్జును వాక్యము. కందము. నీ కరుణ వలన గోప్యము సాకల్యము గాఁగ వింటి , సందియ మెదియున్ లేకుండ , వివేకముఁ గని , చీకటి దుర్మోహమిపుడు చెదరె , ముకుందా ! ౧	అర్జునుడు చెప్పెను. ( శ్రీకృష్ణమూర్తీ ! ) నన్ననుగ్రహించుటకొఱకై , సర్వోత్తమమై , రహస్యమై , అధ్యాత్మమను పేరుగలదై నట్టి ఏ వాక్యమును ( బోధను ) నీవు చెప్పితివో , దానిచే నా అజ్ఞానము పూర్తిగ తొలగిపోయినది .
అనుష్టుప్. భవాప్యయౌ హి భూతానాం శ్రుతౌ విస్తరశో మయా| త్వత్తః కమలపత్రాక్ష ! మాహాత్మ్యమపి చావ్యయమ్|| 11-2	కందము. భూతోత్పత్తి లయంబుల రీతులు వినఁగలిగె , కృష్ణ ! కృపఁజూపుచు , నీ ఖ్యాతి మహోన్నతిఁ దెలియ వి భూతి వినం జెప్పినావు ; పుష్కలము హరీ ! ౨	ఏలయనగా కమలనేత్రుడవగు ఓ కృష్ణా ! నీవలన ప్రాణులయొక్క ఉత్పత్తి వినాశములగూర్చి , నీయొక్క మహాత్మ్యమును ( మహిమను ) గూర్చి సవిస్తరముగ వింటిని.
అ. ఏవమేతద్యథాత్థ త్వ మాత్మానం పరమేశ్వర| ద్రష్టుమిచ్ఛామి తే రూప మైశ్వరం పురుషోత్తమ|| 11-3	కందము. తేజ స్వరూపమును న వ్యాజకృపన్ దెలుప , నది యదార్థమటంచున్ బూజింతు , నీ స్వరూపము నేఁ జూడఁగ మనసు వుట్టె , నీరజనేత్రా ! ౩	ఓ పరమేశ్వరా నిన్ను గూర్చి నీవు చెప్పినదంతయు సరియేయని నేను విశ్వసించుచున్నాను. ఓ పురుషోత్తమా ! నీ యొక్క ఈశ్వరసంబంధమైన విశ్వరూపమును నేనిపుడు చూడదలంచుచున్నాను.
అ. మన్యసే యది తచ్ఛక్యం మయా ద్రష్టుమితి ప్రభో| యోగేశ్వర తతో మే త్వం దర్శయాత్మానమవ్యయమ్|| 11-4	తేటగీతి. అవ్యయంబగు నీరూప మఱయనాకు శక్యమని తలంతువ యేని , సారసాక్ష ! చూపు మియ్యెడ నీ దివ్యరూప మెల్ల , నఱసి ముదమంద , యోగీశ్వరా ! ముకుంద ! ౪	ప్రభూ ! ఆ నీ స్వరూపమును జూచుటకు నాకు సాధ్యమగునని నీవు తలంతువేని , ఓ యోగీశ్వరా ! నాశరహితమైన ఆ నీ (విశ్వ ) రూపమును ఇక నాకు జూపుము.
శ్రీభగవానువాచ| అ. పశ్య మే పార్థ ! రూపాణి శతశోऽథ సహస్రశః| నానావిధాని దివ్యాని నానావర్ణాకృతీని చ|| 11-5	శ్రీ భగవానుల వాక్యము. కందము. వందల కొలదులు , మఱి పది వందల కొలదులు గలట్టి వర్ణంబులతో చందము లనేక సంఖ్యను గందువె , నాయందు నిందుఁగల రూపంబుల్ . ౫	శ్రీ భగవానుడు చెప్పుచున్నాడు. ఓ అర్జునా ! అనేక విధములుగనున్నవియు , అలౌకికములై నవియు , వివిధ వర్ణములు ఆకారములు కలవియు , అసంఖ్యాకములుగ వర్తించునవియునగు నాయొక్క రూపములను గాంచుము .
అ. పశ్యాదిత్యాన్వసూన్రుద్రా నశ్వినౌ మరుతస్తథా| బహూన్యదృష్టపూర్వాణి పశ్యాశ్చర్యాణి భారత|| 11-6	కందము. ఆదిత్యుల , వసురుద్రుల , నాది భిషగ్వరుల , మారుతాళినిఁ గనుమా ! నా దివ్య రూపముం గన రా దేరికి , బహు విచిత్ర రాసి , కిరీటీ ! ౬	ఓ అర్జునా 1 సూర్యులను, వసువులను , రుద్రులను , అశ్వినీ దేవతలను , మరుత్తులను చూడుము . అట్లే ఇదివఱ కెన్నడును నీవు చూడని పెక్కు ఆశ్చర్యములను గాంచుము.
అ. ఇహైకస్థం జగత్కృత్స్నం పశ్యాద్య సచరాచరమ్| మమ దేహే గుడాకేశ యచ్చాన్యద్ ద్రష్టుమిచ్ఛసి|| 11-7	కందము. ప్రకృతి చరాచర జగతిని , నకలంకము వివిధమౌ పదార్థచయము , మా మక దేహంబున నొకయెడఁ బ్రకటితమౌఁ జూడుమా ! పరంతప ! యిచటన్ . ౭	ఓ అర్జునా ! ఈ సమస్త చరాచర ప్రపంచమును , ఇంకను దేనిదేనిని జూడదలంచుచున్నావో దానిని ఈ నాశరీరమందు ( అవయవమువలె ) ఒకచోటనున్న దానినిగా ఇపుడు చూడుము.
అ. న తు మాం శక్యసే ద్రష్టు మనేనైవ స్వచక్షుషా| దివ్యం దదామి తే చక్షుః పశ్య మే యోగమైశ్వరమ్|| 11-8	ఉత్పలమాల. ప్రాకృత చక్షులన్ గనఁగరాదు కిరీటి ! మదీయమైన ది వ్యాకృతిఁ జూడగా ; ముదము నందెద వన్నచొ , దివ్య చక్షులన్ నే కృపనిత్తు నీకు , మహనీయపు యోగ మహత్త్వమెల్ల , నా నాకృతి విశ్వరూపము గనంబడఁ జేతు , నదృష్టపూర్వమున్ . ౮	ఈ నీ మాంసమయ నేత్రములతో నీవు నా విశ్వరూపమును గాంచజాలవు . కావున దివ్యదృష్టిని ( జ్ఞాన నేత్రమును ) నీకు ప్రసాదించుచున్నాను. దానిచే ఈశ్వరసంబంధమైన నా యోగమహిమను జూడుము.
సఞ్జయ ఉవాచ| అ. ఏవముక్త్వా తతో రాజన్ మహాయోగేశ్వరో హరిః| దర్శయామాస పార్థాయ ! పరమం రూపమైశ్వరమ్|| 11-9	సంజయుని వాక్యము. ఆటవెలది. అటుల యోగీశ్వరుండు శ్రీహరి వచించి , పార్థుఁ గృపఁ జూచి , దివ్య స్వరూప దర్శన మొసంగెఁ గురురాజ ! ధన్యుడతఁడు , వ్యాస భగవానుఁ గృపఁ గొంత నఱయగంటి ! ౯	సంజయుడు చెప్పెను. ఓ ధృతరాష్ట్రమహారాజా ! మహాయోగేశ్వరుడగు శ్రీకృష్ణ పరమాత్మ ఈ ప్రకారముగ వచించి తదుపరి సర్వోత్తమమైన ఈశ్వరసంబంధమగు ( విశ్వ ) రూపమును అర్జునునకు జూపెను.
అ. అనేకవక్త్రనయన మనేకాద్భుతదర్శనమ్| అనేకదివ్యాభరణం దివ్యానేకోద్యతాయుధమ్|| 11-10 అ. దివ్యమాల్యామ్బరధరం దివ్యగన్ధానులేపనమ్| సర్వాశ్చర్యమయం దేవ మనన్తం విశ్వతోముఖమ్|| 11-11	ఉత్పలమాల. వేనకు వేలు నేత్రములు , వేలు ముఖంబులు నద్భుతంబు , నా నా నవచిత్రములు , నాయుధ పంక్తులు , దివ్యభూషలున్ , సూన వితాన మాల్యములు , శోభిత దివ్య నవాంబరంబులున్ , మేని సుగంధ లేపన సమృద్ధములున్ , స్వవికాసతేజముల్ . ౧౦ కందము. వింతలకుఁ దావలంబై , యంతునుఁ బొంతేమి లే , కనంతమ్మై , యా శాంతముల నధిగమించె , న నంతుడు శ్రీహరియె తానెయై యెల్లెడలన్ . ౧౧	( అత్తఱి ) పెక్కుముఖములు , నేత్రములు గలదియు , అనేకములగు అద్భుత విషయములను జూపునదియు , దివ్యములైన పెక్కు ఆభరణములతో గూడినదియు , ఎత్తబడియున్న అనేక దివ్యాయుధములు గలదియు , దివ్యములైన పుష్పమాలికలను వస్త్రములను ధరించినదియు , దివ్యమగు గంధపూతతో గూడియున్నదియు , అనేక ఆశ్చర్యములతో నిండియున్నదియు , ప్రకాశమాన మైనదియు , అంతము లేనిదియు , ఎల్లెడల ముఖములు గలదియు నగు తన విశ్వరూపమును భగవాను డర్జునునకు జూపెను.
అ. దివి సూర్యసహస్రస్య భవేద్యుగపదుత్థితా| యది భాః సదృశీ సా స్యా ద్భాసస్తస్య మహాత్మనః|| 11-12	కందము. రవి కోటి యొక్క పరి దివి గవసి , ప్రభాసింపఁ గల యఖండ ద్యుతి , యా దవు దవుల సరి సమానం బవునని చెప్పంగవచ్చు , నా తేజముతోన్ .౧౨	ఆకాశమందు వేలకొలది సూర్యులయొక్క కాంతి ఒక్కసారి బయలుదేరినచో ఎంత కాంతి యుండునో అది ఆ మహాత్మునియొక్క కాంతికి బోలియున్నది.
అ. తత్రైకస్థం జగత్కృత్స్నం ప్రవిభక్తమనేకధా| అపశ్యద్దేవదేవస్య శరీరే పాణ్డవస్తదా|| 11-13	తేటగీతి. అపుడు పార్థుఁడు చూచె , నా హరి శరీర మందుఁ బలు విధంబులు భిన్నమౌ చరా చ ర ప్రకరముల నొక చోట , రాశియౌచుఁ గృష్ణభగవానునందు నేకీకృతముగ . ౧౩	అప్పు డర్జునుడు నానా విధములుగ విభజింపబడియున్న సమస్తజగత్తును దేవదేవుడగు శ్రీకృష్ణభగవానునియోక్క శరీరమున ( అవయవమువలె ) ఒక్కచోట నున్నదానినిగ చూచెను.
అ. తతః స విస్మయావిష్టో హృష్టరోమా ధనఞ్జయః| ప్రణమ్య శిరసా దేవం కృతాఞ్జలిరభాషత|| 11-14	కందము. కలితోన్నత రూపముఁ గని , పులకాంకిత దేహుఁడై , ప్రమోదంబున దో సిలియొగ్గి , శిరము వంచియుఁ , బలికె నరుఁడు హరినిఁ గూర్చి బహుభావములన్ . ౧౪	అటుపిమ్మట ఆ యర్జునుడు ఆశ్చర్యముతో గూడినవాడును , గగుర్పాటు కలవాడును అయి విశ్వరూపమును ధరించిన భగవానునకు శిరస్సుచే నమస్కరించి చేతులు జోడించుకొని ( ఈ ప్రకారముగ ) పలికెను.
అర్జున ఉవాచ| ఉపజాతి. పశ్యామి దేవాంస్తవ దేవ దేహే సర్వాంస్తథా భూతవిశేషసఙ్ఘాన్| బ్రహ్మాణమీశం కమలాసనస్థ- మృషీంశ్చ సర్వానురగాంశ్చ దివ్యాన్|| 11-15	అర్జును వాక్యము. ఉత్పలమాల. దేవ మహానుభావ ! భవదీయ శరీరమునందుఁ గంటి , నే దేవతలన్ , సమస్త జగతీతల భూత చయమ్ములన్ , అహి ప్రావృత సంకులమ్ము , పృథులాబ్జమునం దల బ్రహ్మదేవునిన్ , ఏవొ , మరేవొ , లెక్కకుగ మించిన వన్నియు కానుపించెడున్ . ౧౫	దేవా ! నీ శరీరమందు సమస్త దేవతలను , అట్లే చరాచర ప్రాణికోట్ల సమూహములను , కమలాసనుడైన సృష్టికర్త యగు బ్రహ్మదేవుని , సమస్త ఋషులను , దివ్యములగు సర్పములను చూచుచున్నాను.
ఉపజాతి. అనేకబాహూదరవక్త్రనేత్రం పశ్యామి త్వాం సర్వతోऽనన్తరూపమ్| నాన్తం న మధ్యం న పునస్తవాదిం పశ్యామి విశ్వేశ్వర విశ్వరూప|| 11-16	ఉత్పలమాల. లెక్కకుమించు బాహువులు , లెక్కకు నందకనుండు నేత్రముల్ పెక్కు మహోదరంబులును , లెక్కిడరాని ముఖంబులుండి , యే దిక్కులఁ జూడ నీవయి , తుదిన్ మొదలున్ గనరాకయున్న , నీ యక్కజమైన రూపము మహాద్భుత దృశ్య , మనంత మయ్యెడున్. ౧౬	ప్రపంచమునకు అధిపతి యైనవాడా ! జగద్రూపుడా ! నిన్ను సర్వత్ర అనేక హస్తములు , ఉదరములు , ముఖములు , నేత్రములు గలవానినిగను అనంతరూపునిగను నేను చూచుచున్నాను . మఱియు నీయొక్క మొదలుగాని , మధ్యముగాని , తుదనుగాని నేను గాంచలేకున్నాను .
ఉపజాతి. కిరీటినం గదినం చక్రిణం చ తేజోరాశిం సర్వతో దీప్తిమన్తమ్| పశ్యామి త్వాం దుర్నిరీక్ష్యం సమన్తాద్ దీప్తానలార్కద్యుతిమప్రమేయమ్|| 11-17	చంపకమాల. గదలు, కిరీటచక్రములు , కౌస్తుభదివ్య విభూషణ ద్యుతుల్ , గదసి మహానలార్క రుచిర ప్రతిభాసము లా దిగంతముల్ , చదల కనంతమై చెదరె , శక్యముఁగా దెఱుగంగ నిన్ను బె ట్టిదము త్వదీయ రూప మెవఁడేనియుఁ గానగ దుర్ని రీక్ష్యమౌ . ౧౭	నిన్ను ఎల్లెడలను కిరీటము గలవానినిగను , గదను ధరించినవానినిగను , చక్రమును బూనినవానినిగను , కాంతిపుంజముగను , అంతటను ప్రకాశించువానినిగను , జ్వలించు అగ్ని , సూర్యులవంటి కాంతిగలవానినిగను , అపరిఛిన్నునిగను , ( పరిమితి లేనివానినిగను ) చూచుచున్నాను .
ఉపేంద్రవజ్ర. త్వమక్షరం పరమం వేదితవ్యం త్వమస్య విశ్వస్య పరం నిధానమ్| త్వమవ్యయః శాశ్వతధర్మగోప్తా సనాతనస్త్వం పురుషో మతో మే|| 11-18	సీసము. వేదితవ్యంబీవె , వేదాంతమును నీవె ;        పరమపురుషుఁడీవె , బ్రహ్మ వీవె ; అఖిల జగంబుల కాధారమును నీవె ;        అక్షరుండవ్యయుం డగుదు వీవె ; దుష్టశిక్షణఁ జేసి , శిష్టరక్షణఁ జేయు        శాశ్వత ధర్మ రక్షకుఁడ వీవె ; నాశన రహిత సనాతనుండవు నీవె ;        పరమ దివ్య పురాణ పురుషుఁ డీవె ; తేటగీతి. నిన్నుఁ దెలుపఁగ మాటలు నేరవెవ్వి ; నీవు పరమాత్మ వంచని నేఁ దలంతు ; పరమ పురుష ! పరంధామ ! పతిత పావ నా ! పరేశ ! దివ్య ప్రభావా 1 పరాత్మ ! ౧౮	నీవు తెలియదగిన సర్వోత్తమ అక్షరపరబ్రహ్మవు . నీవీజగత్తునకంతటికి గొప్ప ఆధారభూతుడవు . నీవు నాశరహితుడవు . శాశ్వతములగు ధర్మములను కాపాడువాడవు . నీవు పురాణపురుషుడవు - అని నా అభిప్రాయము .
ఉపజాతి. అనాదిమధ్యాన్తమనన్తవీర్య- మనన్తబాహుం శశిసూర్యనేత్రమ్| పశ్యామి త్వాం దీప్తహుతాశవక్త్రం స్వతేజసా విశ్వమిదం తపన్తమ్|| 11-19	ఉత్పలమాల. ఈవె యనాది మధ్యలయుఁ డీవె , యనంత పరాక్రముండవౌ దీవె , యనంత బాహుఁడవు నీవె , హుతాశన వక్త్ర దీప్తుఁడౌ దీవె , శశి ప్రభాకర సదృగ్ద్వయ భూరి కళాప్రపూర్ణుఁడౌ దీవె , స్వతేజమున్ భువి తపింపగఁ జేయుటఁ గంటి శ్రీహరీ ! ౧౯	ఆదిమధ్యాన్తరహితునిగను , అపరిమిత సామర్ధ్యముగలవానినిగను , అనేక హస్తములుగలవానినిగను , చంద్రసూర్యులు నేత్రములుగ గలవానినిగను , ప్రజ్వలించు అగ్నిహోత్రునివంటి ముఖముగలవానినిగను , స్వకీయ తేజస్సుచే ఈ ప్రపంచమును తపింప జేయుచున్నవానినిగను నిన్ను చూచుచున్నాను .
ఇంద్రవజ్ర. ద్యావాపృథివ్యోరిదమన్తరం హి వ్యాప్తం త్వయైకేన దిశశ్చ సర్వాః| దృష్ట్వాద్భుతం రూపముగ్రం తవేదం లోకత్రయం ప్రవ్యథితం మహాత్మన్|| 11-20	ఉత్పలమాల. ఆకసమున్ , జగంబును , దిగంతములన్నియు నొక్కరుండ వీ యాకృతితో గ్రసించిన భయంకర మద్భుతమైన దృశ్యముల్ వీకడగించి , భీతి గొలిపెన్ , నినుఁ జూడగ దుర్నిరీక్ష్యమౌ , లోకములెల్ల బెగ్గిలి విలోలతగా వివశమ్ములై హరీ ! ౨౦	ఓ మహాత్మా ! భూమ్యాకాశములయొక్క ఈమధ్యప్రదేశమంతయును దిక్కులన్నియును నీయొక్కనిచేతనే వ్యాపింపబడియున్నవిగదా . మఱియు భయంకరమైనదియు , ఆశ్చర్యకరమైనదియు నగు నీ యీ రూపమును జూచి ముల్లోకములున్ను మిగుల భీతిని బొందియున్నవి .
ఉపజాతి. అమీ హి త్వాం సురసఙ్ఘా విశన్తి కేచిద్భీతాః ప్రాఞ్జలయో గృణన్తి| స్వస్తీత్యుక్త్వా మహర్షిసిద్ధసఙ్ఘాః స్తువన్తి త్వాం స్తుతిభిః పుష్కలాభిః|| 11-21	చంపకమాల. సురలు త్వదీయ దేహమును జొచ్చుచుఁ గొందఱు భీతి బొందుచున్ , గరములు మోడ్చి ప్రస్తుతు లొనర్తురు ; సిద్ధులు నా మహర్షులున్ వరుసను స్వస్తిఁ జెప్పెదరు , వర్ణన సేయుచు నీ విభూతి వి స్తరణ విశేష సంపదల , సన్నుతిఁ జేయుచుఁ బుష్కలంబుగాన్ . ౨౧	ఈ దేవతాసమూహములు నీయందు ప్రవేశించుచున్నవి ( మఱి ) కొందఱు భీతిల్లి చేతులు జోడించుకొని ( నిన్ను ) స్తుతించుచున్నారు . మహర్షులయొక్కయు , సిద్ధులయొక్కయు సమూహములు ( లోకమునకు ) క్షేమమగుగాక ! యని పలికి సంపూర్ణములగు స్తోత్రములచేత నిన్ను పొగడుచున్నారు .
ఇంద్రవజ్ర. రుద్రాదిత్యా వసవో యే చ సాధ్యా విశ్వేऽశ్వినౌ మరుతశ్చోష్మపాశ్చ| గన్ధర్వయక్షాసురసిద్ధసఙ్ఘా వీక్షన్తే త్వాం విస్మితాశ్చైవ సర్వే|| 11-22	తేటగీతి. వసువు , లాదిత్య , విశ్వదేవతలు , రుద్రు , లసుర , గంధర్వ , సాధ్యు , లాయక్ష , సిద్ధు , లశ్వినీ దేవతలు , పిత , లనిల గణము లందఱును విస్మితమున నిన్ గందురు హరి ! ౨౨	రుద్రులును , సూర్యులును , వసువులును , సాధ్యులును , విశ్వేదేవతలును , అశ్వినీ దేవతలును , గంధర్వులయొక్కయు , యక్షులయొక్కయు , అసురుల యొక్కయు , సిద్ధులయొక్కయు సంఘములును , వీరందఱును ఆశ్చర్య చకితులై నిన్ను చూచుచున్నారు .
ఉపజాతి. రూపం మహత్తే బహువక్త్రనేత్రం మహాబాహో బహుబాహూరుపాదమ్| బహూదరం బహుదంష్ట్రాకరాలం దృష్ట్వా లోకాః ప్రవ్యథితాస్తథాహమ్|| 11-23	కందము. నానా ముఖములు , చక్షులు , నానా బాహూరు పాద నానోదరమై , నానా దంష్ట్రా కరాళ మౌ , నీరూపమ్ము కడు భయానక మయ్యెన్ . ౨౩	గొప్ప భుజములుగల ఓకృష్ణా ! అనేక ముఖములు . నేత్రములు గలిగినట్టియు అనేకములగు హస్తములు , తొడలు , పాదములు , గలిగినట్టియు , పెక్కు కడుపులు గల్గియున్నట్టియు , అనేకములైన కోఱలచే భయంకరమైనట్టియు , నీయొక్క గొప్పరూపమును జూచి జనులందఱును మిగుల భయపడుచున్నారు . నేనున్ను అట్లే భయపడుచున్నాను .
ఉపజాతి. నభఃస్పృశం దీప్తమనేకవర్ణం వ్యాత్తాననం దీప్తవిశాలనేత్రమ్| దృష్ట్వా హి త్వాం ప్రవ్యథితాన్తరాత్మా ధృతిం న విన్దామి శమం చ విష్ణో|| 11-24	కందము. భీకరము , భయానక , మీ యాకృతి భువనములకున్ భయాస్పద మగుచున్ , వ్యాకులము నొందఁ దొడఁగెను , నాకును నొడ లడఁచుచున్ వణంకె , ముకుందా ! ౨౪	ఓ విష్ణుమూర్తీ ! ఆకాశమును తాకుచున్నవాడవును , ప్రకాశించుచున్నవాడవును , పెక్కు రంగులు గలవాడవును , తెఱవబడిన నోరులు గలవాడవును , జ్వలించుచున్న విశాలములైన నేత్రములు గలవాడవునునగు నిన్ను జూచి మిగుల భీతిల్లిన మనస్సు గలవాడనై ధైర్యమును , శాన్తిని నేను పొందజాలకున్నాను .
ఉపజాతి. దంష్ట్రాకరాలాని చ తే ముఖాని దృష్ట్వైవ కాలానలసన్నిభాని| దిశో న జానే న లభే చ శర్మ ప్రసీద దేవేశ జగన్నివాస|| 11-25	తేటగీతి. నభము స్పృశియించు వ్యాత్తాననంబు తోడ , ప్రజ్వలితమైన దీర్ఘ నేత్రములతోడ , వర్ణము లనేకమైన రూపమునుఁ గాంచి , ధృతి శమమ్ములుఁ గోలుపోయితి ముకుంద ! ౨౫	కోరలచే భయంకరము లైనవియు , ప్రళయాగ్నినిబోలినవియునగు నీముఖములను జూచి , నేను దిగ్భ్రమజెందియున్నాను . సుఖమునుగూడపొందకయేయున్నాను . కావున ఓ దేవదేవా ! జగదాశ్రయా ! ప్రసన్నుడవగుము ( నన్ననుగ్రహింపుము ) .
ఉపజాతి. అమీ చ త్వాం ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రాః సర్వే సహైవావనిపాలసఙ్ఘైః| భీష్మో ద్రోణః సూతపుత్రస్తథాసౌ సహాస్మదీయైరపి యోధముఖ్యైః|| 11-26 ఇంద్రవజ్ర. వక్త్రాణి తే త్వరమాణా విశన్తి దంష్ట్రాకరాలాని భయానకాని| కేచిద్విలగ్నా దశనాన్తరేషు సన్దృశ్యన్తే చూర్ణితైరుత్తమాఙ్గైః|| 11-27	ఉత్పలమాల. అనిశితమ్ములైన వికృతాకృత దంష్ట్ర పరీతకాల దా వానల దీప్తమౌ ముఖచయమ్ములఁ జూచి , భయమ్ముఁ దోచి , నా మేను వడంకుచున్నయది ; మేకొనలేను సుఖంబు నింతయున్ , భూనభముల్ దిగంతములఁ బొల్పు కనంబడకున్నదో , హరీ ! ౨౬ మత్తేభము. అదె కౌరవ్యులు , భీష్ముడున్ , గురుఁడు , నంగాధీశుఁ డా , సూతుఁడ ల్లదె , సర్వాంగ బలంబులన్ గలుగు యోధాగ్రేసరుల్ దత్తరం బొదవన్ , గొందఱు నీ ముఖంబులను నోహో మాయగా జొచ్చి చ చ్చెద ; రాదంతములన్ దగుల్కొనుచుఁ , దచ్ఛీర్షములుం జూర్ణ మై . ౨౭	ఈ ధృతరాష్ట్రుని కొమారులందఱును , భీష్ముడును , ద్రోణుడును , కర్ణుడును , వారి సేనయందలి సమస్త రాజసమూహములును , అట్లే మనసేనయందలి సైనిక ప్రముఖులును , నిన్ను త్వరితముగ జేరుచున్నవారై కోరలచే భయంకరములుగ నున్నట్టి నీ నోళ్ళయందు ప్రవేశించుచున్నాను . ( వారిలో ) కొందఱు నీ పండ్లసందులయందు చిక్కుకొనినవారై పొడుముచేయబడిన శిరస్సులతో కనుపించుచున్నారు.
ఉపెంద్రవజ్ర. యథా నదీనాం బహవోऽమ్బువేగాః సముద్రమేవాభిముఖా ద్రవన్తి| తథా తవామీ నరలోకవీరా విశన్తి వక్త్రాణ్యభివిజ్వలన్తి|| 11-28 ఉపేంద్రవజ్ర. యథా ప్రదీప్తం జ్వలనం పతఙ్గా విశన్తి నాశాయ సమృద్ధవేగాః| తథైవ నాశాయ విశన్తి లోకాస్- తవాపి వక్త్రాణి సమృద్ధవేగాః|| 11-29	ఉత్పలమాల. వేగ మహార్భటుల్ సెలగ , వేనకువేలు నదీ నదమ్ములున్ సాగరమందు డిందెడి వెసన్ , జ్వలితానల కీలలన్ మహో ద్వేగ పతంగ రాశుల గతిన్ భవదీయ ముఖాగ్నులం బడం గాఁ గమకింతు రెల్లరును , నాశన మందగ సర్వ వీరులున్ .౨౮	ఏ ప్రకారము అనేక నదీప్రవాహములు సముద్రాభిముఖములై ప్రవహించుచు అందుప్రవేశించుచున్నవో , ఆప్రకారమే ఈమనుష్యలోకమందలి వీరులు ( రాజులు ) లెస్సగ జ్వలించుచున్న నీ నోళ్ళయందు ప్రవేశించుచున్నారు . ఏప్రకారము మిడతలు వినాశము కొఱకు మిక్కిలి వేగముతో గూడినవై బాగుగ మండుచున్న అగ్నియందు ప్రవేశించుచున్నవో ఆ ప్రకారమే జనులున్ను మిగులవేగముతో గూడినవారై నాశము కొఱకు నీ నోళ్ళయందు ప్రవేశించుచున్నారు .
ఇంద్రవజ్ర. లేలిహ్యసే గ్రసమానః సమన్తాల్- లోకాన్సమగ్రాన్వదనైర్జ్వలద్భిః| తేజోభిరాపూర్య జగత్సమగ్రం భాసస్తవోగ్రాః ప్రతపన్తి విష్ణో|| 11-30	తేటగీతి. జ్వలిత వదనాగ్ని కీలల జగము నెల్ల నింపి , దిక్కుల నాకి , గ్రసింపుచుంటి , అనల కాంతిచ్ఛటల్ జగం బాక్రమించి , పరితపింపఁగఁ జేసెడుఁ బరమపురుష ! ౨౯	ఓ విష్ణుమూర్తీ ! మండుచున్న నీయొక్క నోళ్ళచే జనులందఱిని అంతటను మ్రింగుచున్న వాడవై ఆస్వాదించుచున్నావు . నీ యొక్క భయంకరములైన కాంతులు తమ తేజస్సులచేత జగత్తునంతను వ్యాపించి మిగుల తపింప జేయుచున్నవి .
ఉపజాతి. ఆఖ్యాహి మే కో భవానుగ్రరూపో నమోऽస్తు తే దేవవర ప్రసీద| విజ్ఞాతుమిచ్ఛామి భవన్తమాద్యం న హి ప్రజానామి తవ ప్రవృత్తిమ్|| 11-31	తేటగీతి. ఓ మహాప్రభూ ! దేవ మహోగ్రరూప ! నీ యుదంతమ్ము , సర్వంబు , నెఱుఁగఁ దలతుఁ గృపఁ దలంచి , చెప్పుమ , నమస్కృతులు నీకు ; నీ వెవండవు ? ఎట్టిది నీ ప్రవృత్తి ? ౩౦	దేవోత్తమా ! భయంకరాకారముగల నీ వెవడవో నాకు చెప్పుము . ఏలయనగా - నీ ప్రవృత్తిని ఎఱుంగకున్నాను . కనుక ఆదిపురుషుడవగు నిన్నుగూర్చి తెలిసికొన గోరుచున్నాను . నీకు నమస్కారము . నన్ననుగ్రహింపుము .
శ్రీభగవానువాచ| ఉపజాతి. కాలోऽస్మి లోకక్షయకృత్ప్రవృద్ధో లోకాన్సమాహర్తుమిహ ప్రవృత్తః| ఋతేऽపి త్వాం న భవిష్యన్తి సర్వే యేऽవస్థితాః ప్రత్యనీకేషు యోధాః|| 11-32	శ్రీ భగవానుల వాక్యము. ఉత్పలమాల. కాలుఁడ నేను , లోకములఁ గాల్చి , హరింప దలంతు , నేడు ప్రా ల్మాలిరి ; శత్రువీరులు సమాప్తము నేటికి , సుంతయైన నీ కేలుఁ గదల్చకుండ , పరికించిన సందియమిందు లేదు , నే నీ లయకృత్యము , న్నెఱపు టెంతయు నిశ్చయ మిద్ది యర్జునా ! ౩౧	శ్రీ భగవంతుడు చెప్పెను . ( నేను ) లోకసంహారకుడనై విజృంభించిన కాలుడను అయియున్నాను . ప్రాణులను సంహరించు నిమిత్త మీ ప్రపంచమున ప్రవర్తించుచున్నాను . ప్రతిపక్షసైన్యమునందుగల వీరులు నీవు లేకపోయినను ( యుద్ధము చేయకున్నను ) జీవించియుండరు ( మృతినొందక తప్పరు ) .
ఉపజాతి. తస్మాత్త్వముత్తిష్ఠ యశో లభస్వ జిత్వా శత్రూన్ భుఙ్క్ష్వ రాజ్యం సమృద్ధమ్| మయైవైతే నిహతాః పూర్వమేవ నిమిత్తమాత్రం భవ సవ్యసాచిన్|| 11-33	ఉత్పలమాల. కావున లెమ్మికన్ , రిపులఁ గాలనుఁ గ్రుమ్మి , యశమ్ము రాజ్య ల క్ష్మీ విభవమ్ముఁ దోగుచు , సుఖింపుము ; వీరుల , శత్రులన్ , గత గ్రీవులఁ గాగ మున్నె యొనరించితి , సందియ మొందఁ బోకుమా ! నీవు నిమిత్త మాత్రమయి నిల్చి , రణం బొనరింపు , మర్జునా ! ౩౨	కాబట్టి నీవు లెమ్ము . శత్రువులను జయించి కీర్తిని బడయుము . పరిపూర్ణమగు ( నిష్కళంకమగు ) రాజ్యము ననుభవింపుము . వీరందఱును ఇదివరకే నా చేతనే చంపబడిరి . కావున ఓ అర్జునా ! నీవు నిమిత్తమాత్రముగ నుండుము .
ఉపజాతి. ద్రోణం చ భీష్మం చ జయద్రథం చ కర్ణం తథాన్యానపి యోధవీరాన్| మయా హతాంస్త్వం జహి మా వ్యథిష్ఠా యుధ్యస్వ జేతాసి రణే సపత్నాన్|| 11-34	ఉత్పలమాల. ద్రోణుడు , భీష్మకర్ణులు , విరోధి జయద్రథు , లాది శత్రు సే నా నివహమ్ములన్ గలుగు నాయకు లెల్లరు ; పూర్వమే గత ప్రాణులు నాకతంబున , పరంతప ! భీతిల నేల , నీవనిన్ బూనుము , సవ్యసాచి ! జయముం గొనలెమ్ము , నిమిత్తమాత్రమై . ౩౩	నాచేత ( ఇదివఱకే ) చంపబడిన ద్రోణాచార్యుని , భీష్మాచార్యుని , జయద్రథుని , కర్ణుని అట్లే ఇతర యుద్ధవీరులనుగూడ నీవు చంపుము . భయపడకుము . యుద్ధముచేయుము . శత్రువులను గెలువగలవు .
.సఞ్జయ ఉవాచ| విపరీతపూర్వ. ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచనం కేశవస్య కృతాఞ్జలిర్వేపమానః కిరీటీ| నమస్కృత్వా భూయ ఏవాహ కృష్ణం సగద్గదం భీతభీతః ప్రణమ్య|| 11-35	సంజయు వాక్యము. తేటగీతి. కేశవుని పల్కు లాలించి , క్రీడి మిగులఁ గంపితుండయి , డగ్గదికంబుఁ దోప , ప్రణతు లొనరించి , భీతిని వణకుచుండి, పలికె నిట్టుల హరికి , నంజలి ఘటించి. ౩౪	సంజయుడు చెప్పెను. అర్జునుడు శ్రీ కృష్ణమూర్తియొక్క ఈ వాక్యములను విని వణకుచున్నవాడై చేతులు జోడించుకొని శ్రీకృష్ణునకు నమస్కరించి మిగుల భయపడినవాడగుచు వినమ్రుడై గద్గద స్వరముతో నిట్లు పలికెను .
అర్జున ఉవాచ| ఉపజాతి. స్థానే హృషీకేశ తవ ప్రకీర్త్యా జగత్ప్రహృష్యత్యనురజ్యతే చ| రక్షాంసి భీతాని దిశో ద్రవన్తి సర్వే నమస్యన్తి చ సిద్ధసఙ్ఘాః|| 11-36	అర్జును వాక్యము. తేటగీతి. ఓ హృషీ కేశ ! భువి ముదమొందె నేడు ; ప్రీతి నొందెడు నీ కీర్తి విభవమునకు ; రక్కసులు పాఱి రేదిక్కొ పిక్కబలిమి , ప్రణతు లొనరింతు , రా సిద్ధగణము లెల్ల . ౩౫	అర్జునుడు చెప్పెను. ఓ శ్రీకృష్ణా నీయొక్క నామము నుచ్చరించుట చేతను , మాహాత్మ్యమును లెస్సగ కొనియాడుట చేతను లోకము మిగుల సంతోషించుచున్నది . మిక్కిలి ప్రీతిఁ బొందుచున్నది .( నిన్ను జూచి ) రాక్షసులు భయపడినవారై దిగంతములకు పరుగిడుచున్నారు .సిద్ధుల సమూహములన్నియు నీకు నమస్కరించుచున్నవి .ఇవి యన్నియు నీ మహిమకు తగియే యున్నవి .
విపరీతపూర్వ. కస్మాచ్చ తే న నమేరన్మహాత్మన్ గరీయసే బ్రహ్మణోऽప్యాదికర్త్రే| అనన్త దేవేశ జగన్నివాస త్వమక్షరం సదసత్తత్పరం యత్|| 11-37	తేటగీతి. ఆది దేవుండ వీవె బ్రహ్మాదులకును , నెవరు నీకంటెఁ బూజార్హు లవుదురయ్య ! సత్త సత్తగు నీ ప్రపంచమున కవధి యౌ , యనంతుఁడ వీవె , మహానుభావ ! ౩౬	మహాత్మా ! అనంతరూపా ! దేవదేవా ! జగదాశ్రయా ! సత్ , అసత్తులకు ( స్థూలసూక్ష్మజగత్తుల రెండింటికిని ) పరమైనట్టి అక్షర ( నాశరహిత ) పరబ్రహ్మవు నీవే అయియున్నావు . బ్రహ్మదేవునకుకూడ ఆదికారణుడవును , కనుకనే సర్వోత్కృష్టుడవును నగు నీకేల సమస్కరింపకుందురు ? ( వారి నమస్కారములకు నీవు తగుదువు అని భావము ) .
ఉపజాతి. త్వమాదిదేవః పురుషః పురాణస్- త్వమస్య విశ్వస్య పరం నిధానమ్| వేత్తాసి వేద్యం చ పరం చ ధామ త్వయా తతం విశ్వమనన్తరూప|| 11-38	తేటగీతి. ఆది దేవుండవు , ననంతుఁ డౌదు వీవె ; జగతికి నిధానమీవె విశ్వమయుఁ డీవె ; తెలియఁ దగు వాఁడ వీవె , యా తెలివి నీవె , అక్షరుండవు నీవె , యనంత రూప ! ౩౭	అనంతరూపుడవగు ఓ కృష్ణా ! నీవు ఆదిదేవుడవును , సనాతన పురుషుడవును , ఈ ప్రపంచమునకు శ్రేష్ఠమైన ఆధారమున్ను , సమస్తమును తెలిసికొనినవాడవును , తెలియఁదగినవాడవును , సర్వోత్తమస్థానమును అయియున్నావు . నీచేతనే ఈ ప్రపంచమంతయును వ్యాపింపబడి యున్నది .
విపరీతపూర్వ. వాయుర్యమోऽగ్నిర్వరుణః శశాఙ్కః ప్రజాపతిస్త్వం ప్రపితామహశ్చ| నమో నమస్తేऽస్తు సహస్రకృత్వః పునశ్చ భూయోऽపి నమో నమస్తే|| 11-39	తేటగీతి. అనిలుఁ , డనలుఁడు , వరుణ , కశ్యప , శశాంక బ్రహ్మమొదలు సమస్త దేవతల పితవు ; శతసహస్రమ్ములగు నమస్కృతు లొనర్తు , మఱల , మఱల నొనర్తు , ముమ్మరముగాను . ౩౮	వాయువును , యముడును , అగ్నియు , వరణుడును , చంద్రుడును , బ్రహ్మదేవుడును , బ్రహ్మదేవునకు తండ్రియును నీవే అయియున్నావు . నీ కనేకవేల నమస్కారములు . మఱల మఱల నీకు నమస్కారము !
ఉపజాతి. నమః పురస్తాదథ పృష్ఠతస్తే నమోऽస్తు తే సర్వత ఏవ సర్వ| అనన్తవీర్యామితవిక్రమస్త్వం సర్వం సమాప్నోషి తతోऽసి సర్వః|| 11-40	ఉత్పలమాల. వందన మాచరించెదను ప్రాఙ్ముఖ పృష్ఠ ముఖంబులందు , నెం దెందుల దిక్కులన్ గలుగు నెల్ల ముఖంబుల , సర్వతో ముఖం బెందును నీవె , విశ్వమయుఁడీవె , యనంత పరాక్రమా ! జగ ద్వందిత యాచరించెదను , వందలు వేలగు వందనమ్ములన్ . ౩౯	సర్వరూపుడవగు ఓ కృష్ణా ! ఎదుటను , వెనుకను నీకు నమస్కారము . మఱియు అన్నివైపులను నీకు నమస్కారమగు గాక ! అపరిమిత సామర్థ్యము , పరాక్రమము గలవాడవగు నీవు సమస్తమును లెస్సగ వ్యాపించియున్నావు . కనుకనే సర్వ స్వరూపుడవై యున్నావు .
ఉపజాతి. సఖేతి మత్వా ప్రసభం యదుక్తం హే కృష్ణ హే యాదవ హే సఖేతి| అజానతా మహిమానం తవేదం మయా ప్రమాదాత్ప్రణయేన వాపి|| 11-41 ఉపజాతి. యచ్చావహాసార్థమసత్కృతోऽసి విహారశయ్యాసనభోజనేషు| ఏకోऽథవాప్యచ్యుత తత్సమక్షం తత్క్షామయే త్వామహమప్రమేయమ్|| 11-42	ఉత్పలమాల. నిన్ను సముండవంచు మది నేనిటు " యాదవ ! కృష్ణ ! " యంచు ని న్నెన్ని యయుక్తులన్ పలికి , యే నపహాస్యము లెన్నొ చేసితిన్ నిన్ను సమగ్రమున్ దెలియ నేరక , నీ చనువుం దలంచుచున్ , మన్నన సేతువే , నను ప్రమాదములన్ క్షమియించి , శ్రీహరీ ! ౪౦ ఉత్పలమాల. ఆటలఁ , బాటలన్ , గుడుచు నప్పుడు , శయ్యలఁ జేరునప్పుడున్ , దోటలలో , విహారములఁ దోగినయప్పుడు నెల్లవేళలన్ , నోటికి వచ్చినట్లనుచు , నొవ్వఁగ నాడితి , మేల మాడి నా నోటి కొలంది , సైతువె , ననుం గరుణించి , క్షమింతువే , హరీ ! ౪౧	నాశరహితుడవగు ఓ కృష్ణా ! నీయొక్క ఈ మహిమను తెలియక పొరపాటునగాని , చనువువలనగాని , సఖుడవని తలంచి " ఓ కృష్ణా , ఓ యాదవా , ఓ సఖా " యని అలక్ష్యముగ నిన్నుగూర్చి నేనేది చెప్పితినో మఱియు విహారము సల్పునపుడుగాని , పరుండునపుడుగాని , కూర్చుండునపుడుగాని , భుజించునపుడుగాని , ఒక్కడవుగ నున్నపుడుగాని , లేక ఇతరులయెదుటగాని పరిహాసము కొఱకు ఏ అవమానమును గావించితినో ఆ యపరాధము లన్నిటిని అప్రమేయుఁడవగు నీవు క్షమింప వేడుచున్నాను .
ఉపజాతి. పితాసి లోకస్య చరాచరస్య త్వమస్య పూజ్యశ్చ గురుర్గరీయాన్| న త్వత్సమోऽస్త్యభ్యధికః కుతోऽన్యో లోకత్రయేऽప్యప్రతిమప్రభావ|| 11-43	తేటగీతి. లోకములకెల్లఁ బితవు , ముల్లోక పూజి తుండవు , జగద్గురుండ వౌదువు ; సముం డె వండు లేడన్న , నధికుఁ డెవ్వాఁడు నీకు ? నప్రమేయాఢ్య ! అప్రతిమ ప్రభావ ! ౪౨	సాటిలేని ప్రభావముగల ఓ కృష్ణమూర్తీ ! నీవు చరాచరాత్మకమైన ఈ ప్రపంచమునకంతకును తంఢ్రివి అయియున్నావు . మఱియు నీవు పూజ్యుడవును , సర్వశ్రేష్ఠుడవగు గురువును అయి వెలయుచున్నావు . ముల్లోకములందును నీతో సమానమైనవాడు లేడు . ఇంక నిన్ను మించినవాడు మఱియొక డెట్లుండగలడు ?
విపరీతపూర్వ. తస్మాత్ప్రణమ్య ప్రణిధాయ కాయం ప్రసాదయే త్వామహమీశమీడ్యమ్| పితేవ పుత్రస్య సఖేవ సఖ్యుః ప్రియః ప్రియాయార్హసి దేవ సోఢుమ్|| 11-44	తేటగీతి. సుతుని పిత యట్లు , సఖుని స్నేహితుని పగిది , ప్రియుఁడు ప్రియురాలి నెట్టులఁ బ్రేమ జూపు , నీవు నట్టులె నన్ను మన్నింపు , కృపను ; ప్రణుతిఁ గావించెదను , నీకుఁ బరమ పురుష ! ౪౩	అందువలన నేను శరీరమును భూమిపై సాష్టాంగముగ బడవైచి నమస్కరించి , ఈశ్వరుడవును , స్తుతింపదగినవాడవునగు నిన్ను అనుగ్రహింప వేడుచున్నాను . దేవా ! కుమారుని ( అపరాధమును ) తండ్రివలెను , స్నేహితుని ( అపరాధమును ) స్నేహితుడువలెను , ప్రియురాలి ( అపరాధమును ) ప్రియుడువలెను ( నాయొక్క అపరాధమును ) నీవు క్షమింపుము .
ఉపేంద్రవజ్ర. అదృష్టపూర్వం హృషితోऽస్మి దృష్ట్వా భయేన చ ప్రవ్యథితం మనో మే| తదేవ మే దర్శయ దేవ రూపం ప్రసీద దేవేశ జగన్నివాస|| 11-45	ఉత్పలమాల. మున్నెపుడేనిఁ గానని , యపూర్వ మహత్తరమైన దృశ్యమీ మిన్నులు మన్ను లేకమయి మించిన రూపముఁ ; జూడ లేనికన్ , గ్రన్నన దొంటి రూపుఁ గనగా గరుణింపవె , దేవ దేవ ! యా పన్న శరణ్య ! సౌమ్యతఁ , గృపారతిఁ జూపి యనుగ్రహింపవే ? ౪౪	ఇదివరకెన్నడును జూడనట్టి ఈ విశ్వరూపమును జూచి ఆనందమును బొందితిని . కాని భయముచే నా యొక్క మనస్సు మిగుల వ్యథ నొందుచున్నది . కావున దేవా ! ఆ మునుపటి ( సౌమ్య ) రూపమునే నాకు జూపుము . దేవ దేవా ! జగదాధారా ! అనుగ్రహింపుము !
ఉపజాతి. కిరీటినం గదినం చక్రహస్తం ఇచ్ఛామి త్వాం ద్రష్టుమహం తథైవ| తేనైవ రూపేణ చతుర్భుజేన సహస్రబాహో భవ విశ్వమూర్తే|| 11-46	చంపకమాల. గదలుఁ గిరీట చక్రములు , కౌస్తుభ రత్న రవి ప్రభాస సం పదలు , మయూరపింఛమును , మంజులమౌ చిరునవ్వు లొప్పగన్ యదుకుల భూషణుండవగు నా వసుదేవ సుతాకృతిన్ మదిన్ గుదురు వడంగఁ జూపి , కడుఘోరపు రూపు పసంహరింపవే ! ౪౫	( ఓ కృష్ణమూర్తీ ) నేను నిన్ను మునుపటివలెనే కిరీటము , గద , చక్రము చేత ధరించినవానినిగ జూడదలచుచున్నాను . అనేక హస్తములుగలవాడా ! జగద్రూపా ! నాలుగు భుజములుగల ఆ పూర్వరూపమునే మఱల ధరింపుము .
శ్రీభగవానువాచ| ఉపజాతి. మయా ప్రసన్నేన తవార్జునేదం రూపం పరం దర్శితమాత్మయోగాత్| తేజోమయం విశ్వమనన్తమాద్యం యన్మే త్వదన్యేన న దృష్టపూర్వమ్|| 11-47 ఉపజాతి. న వేదయజ్ఞాధ్యయనైర్న దానైర్- న చ క్రియాభిర్న తపోభిరుగ్రైః| ఏవంరూపః శక్య అహం నృలోకే ద్రష్టుం త్వదన్యేన కురుప్రవీర|| 11-48	శ్రీ భగవానుల వాక్యము. ఉత్పలమాల. నీపయి ప్రేమఁ జూపి , మహనీయ మహత్తర విశ్వరూప మేఁ జూపితిఁ గాని , మున్నెవ్వరుఁ జూడఁగ లేదు కిరీటి ! వేద వి ద్యా పరిపూర్ణులై , క్రతు శతంబులుఁ జేసిన వారలున్ , దపో ద్దీపితులైన వారలు , నుదీర్ణ మనస్క వదాన్యు లై ననున్. ౪౬	శ్రీ భగవానుడు చెప్పుచున్నాడు . అర్జునా ! ప్రకాశముచే పరిపూర్ణమైనదియు , జగద్రూపమైనదియు , అంతము లేనిదియు , మొదటిదియు , నీవుతప్ప ఇతరునిచే నిదివఱ కెన్నడును జూడబడనిదియు నగు ఏ యీ సర్వోత్తమమైన విశ్వరూపము గలదో , అయ్యది ప్రసన్నుడనగు నాచే స్వకీయ యోగశక్తివలన నీకు జూపబడినది . కురువంశ శ్రేష్ఠుడవగు ఓ అర్జునా  ! ఈనా విశ్వరూపమును నీవుతప్ప మఱియొక రెవరును ఈ మనుష్యలోకమున చూచియుండలేదు ( నా యనుగ్రహముచే నీవు చూడగల్గితివి ) . మఱియు వేదాధ్యయన , యజ్ఞాధ్యయనములచే గాని , దానములచేగాని , ( అగ్ని హోత్రాది , శ్రౌతస్మార్తాది ) క్రియలచేగాని , ఘోర తపస్సులచేగాని , ఇట్టి ( విశ్వరూపుడనగు ) నన్ను చూచుటకు శక్యముకాదు .
ఉపజాతి. మా తే వ్యథా మా చ విమూఢభావో దృష్ట్వా రూపం ఘోరమీదృఙ్మమేదమ్| వ్యపేతభీః ప్రీతమనాః పునస్త్వం తదేవ మే రూపమిదం ప్రపశ్య|| 11-49	కందము. ఈ విశ్వరూప ముడిపితి , నీ వికను భయమ్ము వీడు , మెప్పటి యటులన్ నా వాసుదేవ రూప మి దే వీక్షింపుము ముదంబు దీపింప , సఖా ! ౪౭	ఇటువంటి భయంకరమైన నా ( విశ్వ ) రూపమునుజూచి నీవు భయమునుగాని , చిత్తవికలత్వమునుగాని , పొందకుము . నీవు నిర్భయుడవును , ప్రసన్నచిత్తుడవును అయి నా పూర్వరూపమునే , మఱల బాగుగ జూడుము .
సఞ్జయ ఉవాచ| ఉపజాతి. ఇత్యర్జునం వాసుదేవస్తథోక్త్వా స్వకం రూపం దర్శయామాస భూయః| ఆశ్వాసయామాస చ భీతమేనం భూత్వా పునః సౌమ్యవపుర్మహాత్మా|| 11-50	సంజయు వాక్యము. ఆట వెలది. వాసు దేవుఁ డిటుల వలికి , యర్జును భీతి డించి , మిగుల ననునయించెఁ గృపను , శ్యామలాంగుఁ డగుచు , సౌమ్య రూపముఁ దాల్చె , , మందహాస రుచులు చిందు లొంద . ౪౮	సంజయుడు చెప్పెను . ( ఓ ధృతరాష్ట్రమహారాజా ! ) ఈ ప్రకారముగ శ్రీకృష్ణు డర్జునునకు జెప్పి ఆ ప్రకారమే తన ( పూర్వపు ) రూపమును మఱల జూపెను . మహాత్ముడగు ఆ శ్రీకృష్ణమూర్తి మఱల తన సౌమ్యరూపమును వహించి , భయపడియున్న అర్జునుని ఓదార్చెను .
అ. అర్జున ఉవాచ| దృష్ట్వేదం మానుషం రూపం తవ సౌమ్యం జనార్దన| ఇదానీమస్మి సంవృత్తః సచేతాః ప్రకృతిం గతః|| 11-51	అర్జును వాక్యము. తేటగీతి. జనులఁ జేరితి మఱల , సౌజన్యమైన నీ స్వరూపమ్ముఁ గాంచి నే నిపుడు , కృష్ణ ! నిర్మల మనంబుఁ గాంచి , ధీనిశిత మొదవి నే నెవండనొ తెలిసితి , దీన బంధు ! ౪౯	అర్జునుడు చెప్పెను . ఓ కృష్ణా ! నీయొక్క ప్రశాంతమైన ఈ మనుష్యరూపమునుజూచి యిపుడు నా మనస్సు కుదుటపడినది . మఱియు నేను స్వస్థతను బొందితిని .
శ్రీభగవానువాచ| అ. సుదుర్దర్శమిదం రూపం దృష్టవానసి యన్మమ| దేవా అప్యస్య రూపస్య నిత్యం దర్శనకాఙ్క్షిణః|| 11-52	శ్రీ భగవానుల వాక్యము. కందము. నా దివ్య విశ్వరూపము సాదింపఁ దలంచి , మునులు , సంయములున్ , దే వాదులు దీక్ష వహించెద ; రీ దర్శన భాగ్యమబ్బె నీ కొకరున కే ! ౫౦	శ్రీ భగవానుడు చెప్పెను . నాయొక్క ఏ రూపమును నీవిపుడు చూచితివో అది మహాదుర్లభమైనది . దేవతలుకూడ నిత్యము నద్దానిని దర్శనము చేయ గోరుచుందురు .
అ. నాహం వేదైర్న తపసా న దానేన న చేజ్యయా| శక్య ఏవంవిధో ద్రష్టుం దృష్టవానసి మాం యథా|| 11-53	ఉత్పలమాల. వేదములన్నియున్ నెమరువేసిన , నుగ్రతపంబుఁ జేసినన్ , భూధన ధేనుకాంచన సమూహము దానము చేసినన్ , శ్రుతి ప్రోదిత యజ్ఞకర్మల విభూతి కడుంగడు నందియున్న , న న్నీ దృశ విశ్వరూప మెవఁడేని కనుంగొన లేడు , ఫల్గునా ! ౫౧	నన్ను ఏ రీతిగ నీవు చూచితివో , అటువంటి రూపముగల నేను వేదములచే ( వేదాధ్యయన పరులచే ) గాని , తపస్సుచేగాని , దానముచేగాని , యజ్ఞముచేగాని చూచుటకు శక్యుడనుగాను .
అ. భక్త్యా త్వనన్యయా శక్య అహమేవంవిధోऽర్జున| జ్ఞాతుం ద్రష్టుం చ తత్త్వేన ప్రవేష్టుం చ పరన్తప|| 11-54	కందము. ఏకాంత భక్తి యుతుఁడై , యే కాలమునందు నన్భజించిన వాఁడే , చేకొను నన్నీ విధమున సాకల్యముగాగఁ దెలియఁ జాలి , కిరీటీ ! ౫౨	శత్రువులను తపింపజేయువాడా ! ఓ అర్జునా ! ఈ విధమగు రూపముగల నేను అనన్యభక్తిచేత మాత్రమే యథార్థముగ తెలిసికొనుటకును , చూచుటకును , ప్రవేశించుటకును , సాధ్యమైనవాడ నగుచున్నాను .
అ. మత్కర్మకృన్మత్పరమో మద్భక్తః సఙ్గవర్జితః| నిర్వైరః సర్వభూతేషు యః స మామేతి పాణ్డవ|| 11-55	ఉత్పలమాల. నాకుఁ బ్రియంబుఁ గూర్చెడి మనంబునఁ గర్మల నాచరించి , యే కై క మనోత్సుకంబున నఖండముగా భజియించి , సర్వ భూ తాకృతు లేనె యంచని ప్రియం బొనరించి , నిజాంగనా సుతా నీక విరాగియై సుగతి నే ననువానికి , నే లభించెదన్ . ౫౩	అర్జునా ! ఎవడు నా కొఱకే కర్మల జేయునో [ లేక నా సంబంధమైన ( దైవసంబంధమైన ) కార్యములనే చేయునో ] , నన్నే పరమప్రాప్యముగ నమ్మియుండునో , నాయందే భక్తిగల్గియుండునో , సమస్త దృశ్యపదార్థములందును సంగమును ( ఆసక్తిని , మమత్వమును ) విడిచివేయునో , సమస్తప్రాణులందును ద్వేషము లేకయుండునో అట్టివాడు నన్ను పొందుచున్నాడు .
ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే విశ్వరూపదర్శనయోగో నామైకాదశోऽధ్యాయః|| 11 ||	ఓం తత్ సత్ ఇట్లు శ్రీ పూడిపెద్ది కాశీ విశ్వనాథ శాస్త్రిచే అనువదింపబడిన శ్రీ గీతామృత తరంగిణి యందు శ్రీ విశ్వరూప సందర్శన యోగమను ఏకాదశ తరంగము సంపూర్ణం. శ్రీ కృష్ణ పరబ్రహ్మార్పణమస్తు.	ఇది ఉపనిష్ప్రతిపాదకమును , బ్రహ్మనిద్యయు , యోగశాస్త్రమును , శ్రీకృష్ణార్జున సంవాదమునగు శ్రీ భగవద్గీతలందు విశ్వరూపసందర్శన యోగమను పదునొకండవ అధ్యాయము. ఓమ్ తత్ సత్